Sayi126

Fransa’da Din ve Vicdan Hürriyeti Bağlamında Dini Sembollerin Kullanımı

Gereklilik ilkesinin amacı, kamu yararının oluşturduğu taleple kişi-

nin temel hak ve özgürlüklerinin korunmasının zorunluluğu arasında

adil bir dengenin sağlanmasıdır.

Bu kriter, devletlerin 8 ve 11. mad-

deleri arasında güvence altına alınan özgürlüklere yönelik müdaha-

lelerinin meşruluğunun tespitinde AİHM’e en geniş takdir yetkisini

veren kriterdir.

Demokrasi ve zorunluluk gibi tartışmaya açık iki hususu bünye-

sinde barındıran bu kriter AİHM ve Komisyon tarafından belirli ilke

ve kavramlar aracılığıyla açıklığa kavuşturulmaya çalışılmaktadır.

Örneğin, Komisyon zorunluluk kavramının mutlak terimlerle açıkla-

namayacağını vurguladıktan sonra bu kriterin değişik etkenler çerçe-

vesinde değerlendirilebileceğini belirtmiştir. Mahkeme ve Komisyon

tarafından bir müdahalenin

“demokratik bir toplumda gerekliliğine”

karar

verilirken, yapılan müdahale ile ulaşılmak istenen amaç arasındaki

“

orantılılık”

“devlete tanınan takdir hakkı”

göz önünde bulundurulur.

1. Orantılılık İlkesi

Bu ilke gereğince Mahkeme ve Komisyon, devletlerin özgürlük-

lere yaptığı müdahalenin sözleşmeye uygunluğunu denetlerken kısıt-

lama ile elde edilmek istenen amaç arasında orantı olup olmadığını

inceler.

Eğer kullanılan araç ile ulaşılmak istenen amaç arasında ka-

bul edilebilir bir orantı yoksa şikâyete konu işlem Sözleşme’ye aykırı

kabul edilir.

Sözleşme’de yer alan bir özgürlüğe yapılan müdahalenin

“orantılı”

olarak kabulü için bu müdahalenin bazı şartları taşıması gerekir. İlk

olarak bir özgürlüğe müdahale yapılmasındaki amaç, söz konusu mü-

dahaleyi meşru kılacak derecede önemli ve gerekli olmalıdır. İkinci

olarak, meşru amaca ulaşmak için gerçekleştirilen müdahale keyfi ve

Ağırbaşlı, s. 96.

Mohamed Elewa Badar, “Basic Principles Governing Limitations on Individual

Rights and Freedoms in Human Rights Instruments”, The International Journal

Of Human Rights, Vol.7, No.4, Winter 2003, s. 271.

Steven Greer, The Exceptions to Articles 8 to 11 of European Convention on Hu-

man Rights, Council of Europe, Human Rights Files, No.15, 1997, s. 14; Doğru ve

Nalbant, s. 139.

Yüksel Metin, Ölçülülük İlkesi, Karşılaştırmalı Bir Anayasa Hukuku İncelemesi,

Seçkin Yayınevi, Ankara 2002, s. 19.

Ağırbaşlı, s. 98.