dergi 127

TBB Dergisi 2016 (127)

Furkan KARARMAZ

TOPLANMA HAKKININ KAPSAMI

Toplanma hakkına ve bu hakkın kapsamına ilişkin birçok ulus-

lararası belgede düzenlemeler yer almaktadır. Ülkemiz mevzuatı ve

uygulamaları bakımından bağlayıcı nitelikte olan düzenlemeleri şu

şekilde sıralayabiliriz:

- Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi yirmin-

ci maddesinde “herkesin silahsız ve saldırısız toplanma, dernek

kurma ve derneğe katılma” özgürlüklerine sahip olduğunu belirt-

mektedir.

- BM Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşmesi’nin yirmi birin-

ci maddesinde “Barışçıl bir biçimde toplanma hakkı hukuk tara-

fından tanınır. Bu hakkın kullanılmasına ulusal güvenliği veya

kamu güvenliğini, kamu düzenini, sağlık veya ahlakı veya başka-

larının hak ve özgürlüklerini koruma amacı taşıyan, demokratik

bir toplumda gerekli bulunan ve hukuka uygun olarak getirilen

sınırlamaların dışında başka hiç bir sınırlama konamaz” ifadesi

yer almaktadır.

- AİHS, ‘toplanma ve örgütlenme özgürlüğü’ başlıklı on birinci

maddesi ile herkese “barışçıl olarak toplanma hakkı” vermiştir.

İkinci fıkrada bu hakkın kullanımının “yasayla öngörülen ve de-

mokratik bir toplum içinde ulusal güvenliğin, kamu güvenliğinin

korunması, kamu düzeninin sağlanması ve suç işlenmesinin ön-

lenmesi, sağlığın veya ahlakın veya başkalarının hak ve özgürlük-

Sözleşmenin orijinalinde madde başlığı “Freedom of Assembly and Association”

ve birinci fıkra “Everyone has the right to freedom of peaceful assembly …” şek-

lindedir. Ancak kabul edilen Türkçe çeviride bu maddenin başlığı “dernek kurma

ve toplantı özgürlüğü” olarak belirtilmiş, birinci fıkra ise “herkes asayişi bozma-

yan toplantılar yapmak […] haklarına sahiptir” olarak yazılmıştır. Bu çeviri açıkça

yanlıştır. Zira dernek kurmak, hukuken kabul edilen örgütlenme biçimlerinden

sadece biridir. Peaceful kelimesi ise ‘asayişi bozmayan’ olarak çevrilemez. Asayiş

kelimesi Türk Dil Kurumu’nun güncel tanımına göre “bir yerin düzen ve güven-

lik içinde bulunması durumu, düzenlilik, güvenlik” anlamına gelmektedir. Çalış-

manın devamında da açıklanacağı üzere bir gösteri yürüyüşü veya oturma eylemi

aynı anda hem barışçıl olabilir hem de –trafiği aksatma, kaldırımı işgal etme, gü-

rültü yapma vs. nedenlerle- asayişi bozabilir. Bu durumda sözleşmeyi Türkçeye

çeviren uzmanlarımızın ve bu sözleşmeyi bu haliyle onaylayanların peaceful keli-

mesinin doğru Türkçe karşılığını belirleyecek kadar yabancı dil bilmediklerini ya

da hakkın kapsamını daraltmak amacıyla kasten böyle bir değişiklik yaptıklarını

kabul etmek durumundayız.