TBB Dergisi 109. Sayı

Dr., Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) Başmüfettişi; Misafir Araştırma-

cı (City University of New York John Jay College of Criminal Justice).

KAMUSAL BAĞLAMDA ÖZEL HAYATIN

KORUNMASI: ABD FEDERAL YÜKSEK

MAHKEMESİ VE AVRUPA İNSAN HAKLARI

MAHKEMESİ UYGULAMASI ARASINDA

MUKAYESELİ BİR İNCELEME

PROTECTION OF PRIVACY IN THE PUBLIC CONTEXT: A

COMPARATIVE ANALYSIS BETWEEN THE SUPREME COURT OF

THE UNITED STATES AND THE EUROPEAN COURT OF HUMAN

RIGHTS’ PRACTICES

Ayhan BOZLAK

Özet:

Günümüzde özellikle kamusal bağlamda özel hayatın gizliliğinin

korunması ciddi bir saldırı ve/veya risk altındadır. Meselâ, bilineceği üzere

son dönemlerde sadece kamu otoriteleri değil, ChoicePoint ve LexisNexis

gibi özel bir kısım büyük kuruluşlar tarafından da kişiler hakkındaki özel bil-

giler bir çok farklı yönetemle toplanmaya başlanmışt

ır. K

onunun önemini

göstermesi açısından sadece ABD’de kamu ve özel kuruluşlara ait toplam

30 milyon civarında gizli gözetim kamerası bulunduğu bilgisi yeterli bir fi-

kir oluşturmaktadır. Üstelik bu kameralar sadece güvenlik amacına matuf

değil, örneğin çalışanların kontrolü gibi mahremiyet hakkıyla ilgili bir çok

alanda da kullanılmaktadır. Gizli gözetim araç ve yöntemlerinin artışı özel

hayatın çok önemli bir parçası olan kamusal bağlamda mahremiyet (toplum

içinde ayırd edilmeme) hakkının korunmasının sürdürebilirliğini oldukça zor

bir hale getirmiştir. Bu nedenle buradaki en önemli mesele en azından bu

gizli gözetimi yapanların da gözetlenmesi için uygun ve yeterli yasal düzen-

lemeler ile adli denetim sisteminin bulunmasıdır.

Özel hayatın korunması hakkı ABD Anayasasında açıkça düzenlenme-

miştir. Bu nedenle ABD Federal Yüksek Mahkemesi (FYM) sözkonusu hakkı

Anayasa’nın Ek 1, 2, 3, özellikle arama ve elkoymayı düzenleyen 4, 5, 8, 9

ve 14. Maddelerinden yorumla çıkarmaktadır. Buna karşın, Avrupa İnsan

Hakları Sözleşmesi (AİHS) ise değinilen konuyla ilgili 8. Maddesinde “Özel

ve aile hayatına saygı hakkı” başlıklı açık bir düzenleme içermektedir. Bu

nedenle, AİHS ve yargılama makamı olan Avrupa İnsan Hakları Mahkeme-

si (AİHM) kararlarında özel hayatın korunması hakkına, ABD yaklaşımının

tersi olarak, açıkça koruma sağlanmakta ve buna sadece devletin haksız