60 / 485
TBB Dergisi 2013 (109)
Ayhan BOZLAK
59
kemeleri kendi eyaletlerinin anayasalarını, kanunlarını, diğer düzen-
lemelerini ve örf-adet hukukunu (common law) uygular. Eyaletlerin
anayasaları ile yetkili mercii ve mahkemeleri Federal Anayasa ya da
Mahkeme kararlarından daha geniş bir hak ve özgürlük alanı sağlaya-
bilirken (Kleinig vd., 2011: 23, 24), bunun tersi ise mümkün bulunma-
maktadır.
ABD hukuk sisteminde Anayasa ve ek madde hükümleri sade-
ce Federal Hükümete karşı uygulanma imkanına sahipken, Ek 14.
Maddedeki temel haklara müdahale yapılması sırasında geçerli hu-
kuk kurallarına uyulması mecburiyeti (Due process clause)
2
uyarınca,
FYM’nin kararı
3
üzerine Anayasanın Ek 1 ve 4. Maddeleri eyaletlere
karşı da geçerli hale getirilmiştir (Kleinig vd., 2011: 24).
Yine ABD Anayasası kişisel hakları sadece devlet eylemlerine kar-
şı korumakta, özel ya da tüzel kişilere karşı koruma sağlamamaktadır
(Kleinig vd., 2011: 24). Bu durum eyaletlerin yetki alanına bırakılmış
bulunmaktadır (
Katz v. United States
kararı
4
). Devlete karşı korunmanın
sınırları özellikle Ek 4. Maddedeki yasak/hukuka aykırı yollarla elde
edilen delillerin yargılama sürecinde kullanılamaması (exclusionary
rule) ile Ek 6. Maddedeki avukata ulaşma hakkı hükümleri tarafından
şekillendirilmiştir. FYM Ek 6. Maddedeki hukuki danışma hakkının
2
Sözkonusu Ek 14. Madde’nin ilgili 1. Bölümü şu şekildedir; “
Birleşik Devletlerde
doğmuş veya Birleşik Devletler uyruğuna geçmiş ve Birleşik Devletler yetkisine tabi olan
herkes, Birleşik Devletler’in ve ikamet etmekte oldukları eyaletin vatandaşıdır. Hiç bir
eyalet, Birleşik Devletler vatandaşlarının ayrıcalık ve bağışıklıklarını kısıtlayacak yasa
yapmayacak veya uygulamayacak, ve hiç bir eyalet yasal gerekler yerine getirilmeden bir
kişiyi yaşamından, özgürlüğünden ya da malından yoksun etmeyecek; ya da kendi yargı
yetkisi içindeki bir kişiyi, yasaların eşit koruması dışında bırakmayacaktır.”
Temel haklara müdahale yapılırken geçerli hukuk kurallarına uyulması mecburi-
yetinin (Due process) düzenlendiği diğer bir Anayasa maddesi olan Ek 5. Madde
ise şu şekildedir; “
Kara ve deniz kuvvetlerinde, ya da savaş veya kamuya yönelik tehdit
sırasında görevde bulunan milis kuvvetlerinde ortaya çıkacak davalar dışında, hiç kimse
büyük jüri tarafından hazırlanan suç duyurusu veya iddianamesi olmadan ölüm cezasını
gerektiren veya yüz kızartıcı başka bir suçtan sorumlu tutulmayacak; hiç kimse, aynı suç
nedeniyle iki kere, idam cezası veya bir organını yitirme tehlikesi ile karşı karşıya bırakıl-
mayacak; herhangi bir ceza davasında kendi aleyhinde tanıklık yapmaya zorlanmayacak;
ve yasal gerekler yerine getirilmeden, yaşamı, özgürlüğü, veya malından yoksun bırakıla-
mayacak; özel mülk, hakça bir tazminat ödenmeden kamulaştırılamayacaktır.”
3
Bkz. Ek 4. Madde yönünden
Mapp v. Ohio,
367 U.S. 643 (1961); Ek 1. Maddede-
ki ifade özgürlüğü ile ilgili
Gitlow v. New York
, 268 U.S. 652 (1925); Örgütlenme
özgürlüğü açısından
National Association for the Advancement of Colored People v.
Alabama
, 357 U.S. 449 (1958).
4
389 U.S. 347 (1967).