TBB Dergisi 113. Sayı

Uluslararası Antlaşmaları Denetleme Mekanizmaları- Greta ve Avrupa Konseyi İnsan

128

Uluslararası Andlaşmaları Denetleme Mekanizmaları- GRETA

ve Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri Karşılaştırmalı

İncelemesi

Uluslararası antlaşmalara Taraf Devletlerin saygı göstermesi zo-

runluluğu bir uluslararası genel hukuk prensibi ve teamül hukuku ku-

ralı olan

ahde vefa

kuralının,

pacta sunt servanda

, bir sonucudur. Ancak

uygulama göstermiştir ki, bu genel prensip uluslararası antlaşmaların

uygulama sorunlarını çözmeye yetmemektedir. Nitekim, özellikle son

yirmi yılda, gittikçe genel nitelikten,

les generalis

, özel niteliğe,

lex speci-

alis

, doğru zenginleşmekte olan uluslararası antlaşmalar, ulusal hukuk

düzenlemelerine dair belirgin hükümler öngörebilmekte, hatta belirli

iç hukuk kontrol mercileri yaratmakta, bu kurumların görev ve so-

rumluluk alanlarını da belirleyebilmektedir. Bu nedenle, uluslararası

antlaşmalara uygunluk denetiminin önemi daha da artmaktadır.

Genel olarak, yargısal ve yargısal olmayan denetim olarak ikiye

ayrılan uluslararası antlaşmaların denetim mekanizmaları, son yıl-

larda, özellikle, ikinci kategoride yer alanlar yönünden önemli geliş-

meler göstermektedir. Yapısal ve işlevsel olarak, yargısal denetimin

kendi klasik özelliklerini korumakta olduğu (uluslararası yargı organ-

ları eliyle) ancak buna karşılık yargısal olmayan antlaşmaları izleme

ve denetim mekanizmalarının gittikçe artarak çeşitlilik gösterdiği ve

yaygınlaştığı fark edilmektedir. Bu makale içinde, yargısal denetim

dışında olan iki denetim mekanizması GRETA

ve Avrupa Konseyi

İnsan Hakları Komiseri yapısal yönlerden karşılaştırmalı olarak ince-

lenecek (A) ve aynı zamanda yargısal denetim dışı kalan bu kontrol

yollarının değişik etkileri, yargısal denetimle olan ilişkileri boyutu da

ele alınarak (B) ortaya konmaya çalışılacaktır.

A. GRETA ve Avrupa Konseyi İnsan Hakları Komiseri

oluşumlarının yapısal farklılıkları

İşlevsel olarak aynı amaca sahip görünseler de farklılıkları özel-

likle yapılarında ayırt edilir(1). Buna karşılık, denetimin işleyiş süre-

cinde de farklılıklar vardır (2): özellikle politik yönün ağırlık kazandı-

ğı Komiserlik örneğinde olduğu gibi “çoklu iletişim” bir yöntem olarak

İnsan Ticaretine karşı mücadele üzerine Uzman Grup, “Groupe d’experts sur la

lutte contre la traite des êtres humains (GRETA)”.