TBB Dergisi 117.Sayı

TBB Dergisi 2015 (117)

Hikmet Sami TÜRK

431

Henüz beş yıllık yasama döneminin bitmesine bir buçuk yıllık bir

süre varken alınan erken genel seçim kararı nedeniyle 3 Kasım 2002

günü 18 siyasî parti ve bağımsız adayların katılımıyla yapılan ve −bir

parti (AK Parti veya kısaca AKP) dışında− Meclis’teki tüm partilerin

dışarıda kalması ve 21. dönemde Meclis dışında kalan CHP’nin yeni-

den Meclis’e girmesiyle sonuçlanan 22. dönem milletvekili genel seçi-

mi, iki partili bir parlâmento yapısı getirmiştir. Bu seçimde AKP 363,

CHP 178, Bağımsızlar 9 sandalye kazanmışlardır

. Bu seçimin dikkati

çeken önemli bir özelliği, ülke genelinde geçerli oyların % 34.29’unu

alan AKP, % 19.38’ini alan CHP ve % 1’ni alan Bağımsızların toplam oy

oranlarının ancak 54.67’ye ulaşması, dolayısıyla toplam geçerli oyların

% 45.33’ünün Meclis’te temsil edilmemesidir. Bu durum, bu oyların bir

bölümünün siyasî partiler ve bağımsız adaylar arasında milletvekili

çıkarmaya yetmeyecek kadar dağılması yanında önemli ölçüde % 10

oranındaki ülke seçim barajından kaynaklanmaktadır

. Eğer ülke se-

çim barajı, örneğin % 5 olsaydı; 18 siyasî partinin katıldığı bu seçimde

DYP % 9.56, MHP % 8.35, GP % 7.26, DEHAP % 6.23 ve ANAP % 5.12

oranındaki oylarıyla milletvekili çıkarabilir; böylece Meclis’te sandal-

ye kazanan parti sayısı 7 olabilirdi.

Bu çarpıklık, 3 Kasım 2002 milletvekili genel seçiminden son-

ra 2003 yılında iki vatandaşımız tarafından Avrupa İnsan Hakları

Sözleşmesi’ne Ek 1. Protokol’ün [serbest seçim hakkı ile ilgili] 3. mad-

desine dayanılarak Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı açılan davada Av-

rupa İnsan Hakları Mahkemesi’nce verilen kararda da dile getirilmiş;

Türkiye’de uygulanan % 10 ülke barajının Avrupa’daki en yüksek oran

olarak göründüğü, istikrarlı parlâmento çoğunluklarının oluşturul-

ması amacından vazgeçmeksizin çeşitli siyasî eğilimlerin optimum

temsilini sağlamak üzere baraj oranının düşürülmesi ve/veya düzel-

3 Kasım 2002 milletvekili genel seçimi sonuçlarına ilişkin 9.11.2002 tarih ve 883 sa-

yılı Yüksek Seçim Kurulu Kararı için bk. T. C. Resmî Gazete, 10.11.2002, S. 24932,

s. 41-44; 3 Kasım 2002 milletvekili genel seçimi sonuçları için ayrıca bk. Tuncer/

Danacı, age, s. 46; Erol Tuncer/Coşkun Kasapbaş/Bülent Tuncer, Seçim 2002. 3

Kasım 2002 Milletvekili Genel Seçimleri Sayısal ve Siyasal Değerlendirme, Ankara

2003 (TESAV Yayınları No. 20), s. 62; krş. Erdoğan Günal, Türkiye’de Seçim Sis-

temlerinin Siyasal Kurumlar Üzerindeki Etkileri, Ankara 2005 (Turhan Kitabevi

Yayınları), s. 149 (Bu sayfadaki Tablo XV’te 3 Kasım 2002 milletvekili genel seçimi

sonuçları, AKP 365, CHP 177, Bağımsızlar 8 olarak gösterilmiştir.)

Aynı yönde bk. Tuncer/Kasapbaş/Tuncer, age, s. 67 vd; Günal, age, s. 149 vd.