281 / 421
Bir Mükellef Hakkı Olarak Mirasın Reddi
280
hakları; “vergi kanunlarının gerektirdiği ya da mükellefe tanımış ol-
duğu kazanımlar”,
51
“vergilendirme sürecinde devletle vergi mükellefi
arasındaki hukuki ilişki çerçevesince vergi mükellefine tanınan temel
haklar”,
52
,
53
“vergi mükellefine, birtakım olumlu veya olumsuz talep-
lerde bulunabilme yetkisini veren ve ihlali halinde hukuki korunma
sağlayan haklar”,
54
,
55
,
56
,
57
ya da “anayasa, yasa ve sözleşme, gibi diğer
asli ve tali kaynaklar vasıtasıyla hukukun mükellefe tanıdığı, bu doğ-
rultuda, devletin vergilendirme yetkisi çerçevesince vergi hukuku ku-
rallarını oluşturması ya da uygulaması esnasında, mükellefin devlet-
ten bir şeyi yapmasını ya da yapmamasını talep edebileceği yetkiler”
58
olarak tanımlanabilir.
Her çağda kamu hizmetlerinin yerine getirilmesinde gerekli olan
finansman ihtiyacı öncelikle vergiler aracılığıyla halktan, yani mü-
kelleflerden elde edilmiştir. Bu nedenle verginin tarihi ve de vergiyi
ödeyen bireylerin, yani mükelleflerin tarihi, “devlet” kavramının or-
taya çıktığı İ.Ö. 3000’li yıllara kadar uzanmaktadır.
59
Dolayısıyla mü-
kellef haklarının gelişimi, devletleşme ve sonrasındaki gelişmelerin
tetiklediği üç önemli tarihsel süreçle koşut gitmektedir. Bunlar;
ana-
yasacılık hareketleri
,
demokrasi tarihi
ve
vergilendirme yetkisinin
sınırlan-
dırılmasıdır. Bu süreçlerin gerektirdiği mükellef hakları gelişiminin
başlıca iki ana nedeni; bir iktidara tabi olan bireylere kamusal ihti-
yaçların karşılanması için bazı kamusal yükümlülüklerin yüklen-
mesi gerekliliği ve siyasi iktidarların da kamusal gelirleri toplama
sürecinde bireylere karşı sorumlulukları çerçevesinde bazı kurallara
uyma zorunluluklarıdır.
60
51
Güneş Çetin. a.g.e., 2010, s.14.
52
Doğan Gökbel, “Mükellef Hakları”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu
Üniversitesi), 2000, s.9.
53
Selami Er, “Mükellef hakları ve kamuda faiz uygulamaları”
Sayıştay Dergisi,
(81),
2011, s.6.
54
Fethi Heper, Recai Dönmez, Vergi Hukuku, (4.Baskı), TC. Anadolu Üniversitesi
Yayın No: 1536, Açıköğretim Fakültesi Yayın No: 817. 123–127, Eskişehir 2006,
s.126.
55
Alper İnan, a.g.e., 2008, s.69.
56
Selami Er, a.g.e., 2011, s.6.
57
Haluk Egeli, Mehmet Dağ. a.g.e., 2012, s.132.
58
Recep Yücedoğru. “Mükellef Hakları”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi),
Marmara Üniversitesi. 2007, s.14.
59
Recep Yücedoğru, a.g.e., 2007, s.15.
60
Alper İnan, a.g.e., 2008, s.25.