15 / 473
Anayasa Mahkemesi’nin Laiklik ve Bölünmez Bütünlük İlkeleri Ve Hegemonik Koruma ...
14
birlikte Kanun-i Esasi’nin 120.maddesinde yapılan değişiklik netice-
sinde yasal düzenleme olarak “cemiyet kurma özgürlüğü” söz konusu
olmuştur.
7
İlerleyen dönemde siyasi parti olarak nitelenebilecek pek
çok oluşum “cemiyet” veya “fırka” adı altında Türk siyasi hayatında
belirmiştir. Örneğin Birinci Dünya Savaşı’ndan sonraki kurtuluş mü-
cadelesi sürecinde kurulan Müdafa-i Hukuk Cemiyeti 23 Ekim 1923
tarihinde Halk Fırkası olarak adını değiştirmiştir. Daha sonra Cumhu-
riyet Halk Fırkası olarak isim alan söz konusu siyasi parti 1935 yılında
isim değişikliği ile birlikte CHP olarak anılmıştır.
8
Tek parti dönemin-
de Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası ve Serbest Cumhuriyet Fırkası
ile çok partili siyasi yaşama geçme doğrultusunda iki önemli kalkış-
ma olsa da çeşitli nedenlerle başarılı olunamadı ve ancak 1945 yılında
Milli Kalkınma Partisi kurulması ile birlikte Türk siyasi hayatında çok
partili siyasal sisteme geçilebilmiştir. 1946 yılında da Demokrat Par-
ti kurulmuştur.
9
Özellikle DP’nin 14 Mayıs 1950 seçimlerinde iktidarı
uzun süredir tek parti olarak üzerinde taşıyan CHP’den alması ile bir-
likte ülkemizde çok partili siyasi hayatın demokratik kurumsallaşma-
sı bakımından boyut atladığı söylenebilir.
1961 Anayasası, siyasi partileri hukuksal bağlamı ile birlikte ana-
yasal bir zemine oturtmuş ve Anayasa’nın 56.maddesine göre “vatan-
daşlar, siyasi parti kurma ve usulüne göre partilere girme ve çıkma
hakkına sahiptir” denilmiştir. Ayrıca yine aynı maddeye göre siyasal
partilerin kurulması için önceden izin almaya gerek yoktur; dolayısıy-
la siyasi partiler serbestçe kurulurlar. Öte yandan “siyasi partiler, ister
iktidarda ister muhalefette olsunlar, demokratik siyasi hayatın vazge-
çilmez unsurlarıdır” şeklindeki düzenleme ile demokratik hayatta si-
yasi partilerin önemi vurgulanmıştır. 1961 Anayasası’nda siyasi parti
kavramının bir tanımlaması söz konusu değildir; fakat siyasi partilerle
ilgili düzenlemeleri içermek üzere 13.07.1965 tarihinde Siyasi Partiler
Kanunu kabul edilmiştir.
10
1982 Anayasası’nda da siyasi partilerle ilgili
düzenleme söz konusu olmuş ve 68.maddede “siyasi partiler, demok-
ratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır” düzenlemesi yine yer
almıştır.
7
Yanık, s.25.
8
Yanık, s.26.
9
Yanık, s.27-28.
10
Yanık, s.50.