dergi-122

TBB Dergisi 2016 (122)

Semih Batur KAYA

2820 sayılı SPK’nın üçüncü maddesinde “siyasi partiler, Anayasa

ve kanunlara uygun olarak; milletvekili ve mahalli idareler seçimleri

yoluyla, tüzük ve programlarında belirlenen görüşleri doğrultusunda

çalışmaları ve açık propagandaları ile milli iradenin oluşmasını sağla-

yarak demokratik bir Devlet ve toplum düzeni içinde ülkenin çağdaş

medeniyet seviyesine ulaşması amacını güden ve ülke çapında faaliyet

göstermek üzere teşkilatlanan tüzel kişiliğe sahip kuruluşlardır” deni-

lerek siyasi partiler tanımlanmıştır. Bu tanımlamaya Bülent Tanör iki

açıdan öneri sunmaktadır. İlk olarak “milli iradenin oluşmasını sağla-

mak” ifadesi yerinde olmakla birlikte eksiktir; zira eski SPK’daki gibi

“toplum ve devlet düzenini ve kamu faaliyetlerini yönetme, denetleme

ve etkileme” şeklinde bir düzenleme de yer almalıdır.

İkinci olarak “çağdaş medeniyet seviyesine ulaşma amacı gütmek”

ifadesi siyasi partilerin niteliği ile ilgili bir düzenleme olmamakla bir-

likte bir şart da değildir. Dolayısıyla “ideolojik-politik” nitelikte olan

ve “siyasal ve partisel çoğulculuk ilkesi” ne uygun olmayan bu gerek-

siz ifadenin çıkarılması gerekmektedir.

Doktrinde Burhan Kuzu ise

tanımda “siyasi iktidarı ele geçirmeyi hedef tutma unsuru”nun yer al-

mamasını bir eksiklik olarak değerlendirmiştir; zira bu unsur siyasi

partileri diğer teşkilatlanmalardan ayırır. Aksi halde bu unsuru taşı-

mayan bir teşkilat siyasi parti değildir.

Siyasi partilerin öneminin ortaya konulması bakımından 1982

Anayasası’nın 68.maddesinde belirtildiği üzere siyasi partiler, demok-

ratik siyasi yaşamda vazgeçilmeyecek bir öneme sahiptir.

Doktrinde

Bülent Tanör, “Türkiye’de Demokratikleşme Perspektifleri”, Birinci Bölümün

İçinde, TÜSİAD Raporu, İstanbul 1997.

Burhan Kuzu, “1961 ve 1982 Anayasalarında ve Bunlara İlişkin Siyasi Parti Ka-

nunlarında Siyasi Parti Kavramı, Kuruluşu ve Kapatma Rejimi(Karşılaştırmalı

Bir İnceleme)”,

İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası,

Ord. Prof. Dr. Sul-

Dönmezer’e Armağan,

C. 52, S. 1-4, İstanbul 1986-1987, s.148-149. 2820 Sayılı

Kanun’un tanımlamasında da siyasi partilerin iktidarı ele geçirme amacına açık

bir şekilde değinilmediğini belirten Kuzu, “milli iradenin oluşmasını sağlayarak”

ve “milletvekili ve mahalli idareler seçimleri yolu ile” ifadelerinden belki iktidarı

ele geçirme amacına ulaşılabilir demektedir. Kuzu, s.150. Ayrıca bkz. Yanık, s.15.

Schattschneider’in dediği gibi gerçekten de “modern demokrasi siyasi partiler ol-

madan düşünülemez”. J. Russell Dalton, ve Steven A., Weldon, “Public Images of

Political Parties: A Necessary Evil?”, West European Politics , C. 28, S. 5, Kasım

2005, s. 931. Fakat Dalton ve Weldon “siyasi partiler her ne kadar temsili demok-

rasilerin temeli olsalar da bugün az kişi siyasi partilere güvenmekte ve bu durum

demokratik siyasetin şeklini değiştirmektedir” demektedirler. Dalton ve Weldon,