125

TBB Dergisi 2016 (125)

Mehmet ALKAN

Avrupa Konseyi çerçevesinde 1987 yılında kabul edilip 1989’da yü-

rürlüğe giren “İşkencenin ve İnsanlıkdışı veya Onur Kırıcı Muamele

ve Cezanın Önlenmesi İçin Avrupa Sözleşmesi” uyarınca oluşturulan,

özgürlüklerinden yoksun bırakılmış insanların nasıl bir muameleye

tabi tutulduklarını değerlendirmek üzere gözetim yerlerine herhangi

bir sınırlamaya tabi olmaksızın ulaşma ve buralarda dolaşma hakkına

sahip olan AİÖK bugüne kadar Türkiye’de sayısız denetleme ve ince-

lemelerde bulunmuştur.

İşkence konusu, bir ülkenin AB’ye adaylık statüsü kazanmasıyla

aday ülkenin müktesebata uyum alanında kaydettiği ilerlemelerin

veya bu alanda gözlemlediği eksiklilerin yıllık bazda değerlendirildi-

ği AB İlerleme Raporlarının da sürekli ve önemli bir başlığını oluş-

turmaktadır.

2014 Türkiye ilerleme raporunda

“gözaltı merkezlerin-

de işkence ve kötü muamele vakalarında azalma eğilimi görüldüğü,

ancak, aşırı güç kullanma iddialarının endişe konusu olmaya devam

ettiği, Askere alınan kişilere kötü muamele vakaları devam ettiği, kol-

luk kuvvetlerinin işkence ve kötü muamele iddiasında bulunan kişiler

aleyhinde karşı dava açmaya devam ettiği, birçok durumda bu karşı

davalara mahkemeler tarafından öncelik verildiği, kolluk görevlileri

tarafından yapıldığı öne sürülen işkence iddialarının tamamına yöne-

lik hızlı, kapsamlı, bağımsız ve etkin soruşturmaların yürütülmediği,

işkence, kötü muamele veya ölümcül yaralamadan suçlu bulunan kol-

luk görevlilerine, kısa süreli hapis cezaları verilmeye ya da cezalarının

tecil edilmesine devam edildiği, bağımsız bir Kolluk Gözetim Komis-

yonunun kurulması gerektiği belirtilmiştir.

İşkence yasağı ile ilgili iç düzenlemelere bakıldığında,

Anayasa’nın

17/3 maddesinde

kimseye işkence ve eziyet yapılamayacağı, kimsenin

insan haysiyetiyle bağdaşmayan bir cezaya veya muameleye tâbi tu-

tulamayacağı;

TCK’nın 77’nci maddesinde

işkence suçunun siyasal,

felsefi, ırki veya dini saiklerle bir topluluğa karşı işlenmesi durumun-

da zamanaşımı işlemeyen insanlığa karşı evrensel (uluslararası) suçlar

cezası öngörülmüşken 5237 sayılı TCK’nın 94 ve 95’inci maddelerinde düzenleme

daha da geliştirilmiş ve cezalar ağırlaştırılmıştır.

AİÖK hakkında ayrıntılı bilgi için bkz.:

E.t.:10.05.2016

1998-2015 Yılları AB Türkiye İlerleme Raporları için bkz.

index.php?p=46224 E.t.:30.05.2016