232 / 521
TBB Dergisi 2012 (99)
Olcay ZİYA
231
ler” olarak tanımlanmaktadır
3
. İklim mültecileri kavramı, günümüzde
yaşanan küresel ısınma ve iklim değişikliği ile bağlantılı olarak yerin-
den olan insanları ifade etmektedir
4
. 1980’li yıllarda çevre sorunlarına
yönelik ilginin ve araştırmaların artmasıyla, çevre sorunları ortasında
kalan ve mücadele eden insan unsuru da incelenmeye başlanmıştır.
Hinnawi’ye göre, çevresel mültecileri, belirgin bir çevresel bozul-
ma (doğal ve / veya insan ürünü) nedeniyle varlıklarının tehlikeye
girdiği, geçici veya kalıcı olarak, geleneksel yaşam terk etmek zorun-
da kalan bu insanlar / ya da ciddi şekilde yaşam kalitesini etkilediği
için geleneksel yaşamlarını terk etmek zorunda kalan kimseler ola-
rak tanımlamaktadır. 1985 yılında Birleşmiş Milletler Çevre Programı
(UNEP) tarafından hazırlanan rapor bu tanımlamayı kabul etmiştir
5
.
Myers bu tanımlamayı 1995’te güvenlik çerçevesinde (hem kişi güven-
liği, hem devlet güvenliği) değerlendirirken; kuraklık, çölleşme, tro-
pik fırtınalar, seller gibi çevresel faktörleri tanımlamaya dahil etmiştir.
1995 yılında çevresel faktörler yüzünden 25 milyon insan yerinden
olduğu, 2010 itibariyle bu sayının 50 milyonu bulacağı belirtilmiştir
6
.
Günümüzde ise söz konusu rakamlarda önemli farklılıklar mevcuttur.
Özellikle Afrika’nın güneyinde ve doğu Asya’da, Pasifik’te on milyon-
larca insanın, çevresel faktörler nedeniyle yerinden olma tehlikesiyle
karşı karşıya olduğu ve 2050 yılına dek 200 milyon kişinin iklim mül-
tecisi olabileceği endişesi taşımaktadır
7
.
Tanımlar çevresel mültecinin, özellikle çevresel nedenler, toprak
kaybı ve bozulması ve doğal afetler nedeniyle yerinden olan bir kişi
olduğu yönünde yorumlanabilmektedir. Zorunlu göç çerçevesinde
3
Castles, Stephen/ Miller, Mark,
Göçler Çağı, Modern Uluslararası Göç Hareketleri
,
İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2008, s. 146.
4
Literatürde zaman zaman iklim mültecileri kavramıyla eş anlamlı olarak
kullanılan, çevresel mülteciler aslında daha geniş bir kavram olarak, depremler,
volkanlar gibi doğal afetler nedeniyle yerinden olan insanları da kapsamaktadır.
Ancak bu çalışmada iklim mültecileri terim olarak tercih edilmiştir.
5
Kolmannskog, Vikram Odedra (2008), “Future Floods of Refugees: A Comment
on Climate Change, Conflict and Migration” web:
http://www.nrc.no/arch/_img/9268480.pdf , Erişim Tarihi: 10.12.2010.
6
Myers, Norman (2005), “Environmental Refugees: An Emergent Security Issue”,
web:
http://www.osce.org/documents/eea/2005/05/14488_en.pdf, Erişim
Tarihi:11.12. 2010.
7
TRT (2009). “Küresel Isınma İklim Mültecileri Yarattı”. web:
http://www.trtdari.com/Haber/HaberDetay.aspx?HaberKodu=f28e4369-93ad-4b84-a42e-
b81b7f18ee0, Erişim Tarihi: 11.12.2010.