133

TBB Dergisi 2017 (133)

A. Ersoy KONTACI

geriye kalan iki devlet organı olan “yasama” ve “yürütme” organla-

rının kuruluşu ve birbirleriyle olan ilişkileri dikkate alınarak incelen-

mektedir.

Buna göre, hükümet sistemleri arasında öncelikle

kuvvetler birli-

ğine dayanan sistemler

kuvvetler ayrılığına dayanan sistemler

ayrımı

yapılmakta ve kuvvetler birliğine dayanan sistemler arasında; kuv-

vetlerin yürütmede toplandığı “mutlak monarşi” ve “diktatörlükler”

ile kuvvetlerin yasamada toplandığı “meclis hükümeti” sistemi sayıl-

maktadır.

Kuvvetler ayrılığına dayanan sistemler olarak ise karşımıza; “par-

lamenter sistem”, “başkanlık sistemi” ve “yarı-başkanlık sistemi” çık-

maktadır. Bu sınıflandırmaya göre parlamenter sistem; genellikle “yu-

muşak kuvvetler ayrılığı” sistemi olarak adlandırılmakta

ve yürütme

organının siyaseten etkin kanadını oluşturan başbakan ve bakanlar

kurulunun (“hükümet” veya “kabine”), halk tarafından seçilmiş yasa-

ma organının içinden çıktığı ve ona karşı siyaseten sorumlu olduğu bir

rejimi anlatmaktadır.

Bu sistemde ayrıca, yasama organı tarafından

seçilen ama çoğunlukla sembolik yetkilerle donatılmış olan bir cum-

hurbaşkanı (veya rejimin türüne göre, yine sembolik yetkilere sahip

olan ve fakat veraset ilkesine göre belirlenen bir monark) bulunmak-

tadır. Ancak, siyasî konulardaki asıl sorumluluk, hem bireysel hem

de kolektif olarak, yasama organının içinden çıkan bakanlar kuruluna

aittir. Bu durum, bakanlar kurulunun her an parlamenter çoğunluğun

güvenine sahip olmasını zorunlu kılmaktadır.

Son olarak, bu sistemde

Erdoğan Teziç, Anayasa Hukuku, Beta Basım A.Ş., İstanbul 2009, s. 414-417.

Örn. Bkz., Fazıl Sağlam, Anayasa Hukuku Ders Notları, Yakın Doğu Üniversi-

tesi Yayınları, Lefkoşa 2013, s. 143, 153-154. Buna karşın, parlamenter sistemin

günümüzde kuvvetlerin yasama veya yürütme tekelinde birleşmesine yol açtığı

hakkında bkz. Mustafa Erdoğan, Anayasal Demokrasi, Siyasî Kitabevi, Ankara

2001, s. 181-184. Benzer şekilde, daha 20. yüzyılın ilk yarısından başlayarak parla-

mentoların asıl işlevlerini yitirdikleri eleştirileri hakkında bkz. Carl Schmidt, Die

geistesgeschichtliche Lage des heutigen Parlamentarismus, Duncker & Humblot,

Berlin 2010; Klaus Von Beyme, Die parlamentarische Demokratie: Entstehung

und Funktionsweise 1789-1999, Springer VS, Wiesbaden 2014.

Leon D. Epstein,, “Parliamentary Government”, Internationl Encyclopedia of the

Social Sciences, Vol 11 (1968), s. 419-425.

İbrahim Ö. Kaboğlu, Anayasa Hukuku Dersleri (Genel Esaslar), Legal Yayıncılık,

İstanbul 2014 (9. Bası), s. 149; Şeref İba, Anayasa Hukuku ve Siyasî Kurumlar, Tur-

han Kitabevi, Ankara 2008, s. 105-106; Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel

Teorisi, Cilt - I, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa 2001, s. 593-594. Bakanlar kurulu