210 / 477
TBB Dergisi 2012 (100)
Ceyda SÜRAL
209
• Yabancı bir mahkemeyi yetkili kılan geçerli bir yetki anlaşmasının yet-
ki itirazına (ilk itiraz) konu olduğu.
Yabancı bir mahkemeyi yetkili
kılan bir yetki anlaşmasının varlığına ve buna istinaden yabancı
mahkemede dava açılmış olmasına rağmen, sonradan aynı konu-
da Türk mahkemesinde dava açıldığında, derdestlik itirazının mı
yoksa yetki itirazının mı söz konusu olacağı hususunda doktrinde
farklı görüşler mevcuttur. HUMK sisteminde, derdestlik itirazı da
yetki itirazı da ilk itirazdır. Oysa, HMK sisteminde derdestlik itira-
zı dava şartıdır. Bu sebeple, davanın her aşamasında hâkim tara-
fından resen dikkate alınabileceği gibi, taraflarca da her zaman ileri
sürülebilir. O halde, burada bir derdestlik itirazının mı yoksa yetki
itirazının mı söz konusu olduğu tartışması önem kazanmıştır. So-
run esasen yabancı mahkemede dava açıldıktan sonra Türk mah-
kemesinde aynı konuda ikinci bir davanın açılması bakımındandır.
Gerek MÖHUK md. 47’nin gerekçesinde yetki anlaşmasının varlı-
ğının yetki itirazına konu olacağının açıkça ifade edilmesi ve gerek
yabancı mahkemenin münhasır yetkili olduğunun kabul edilmesi
karşısında, yetki anlaşmasının varlığı halinde, yabancı mahkeme-
nin kendisini yetkisiz saymasına kadar, Türk mahkemesinin yetki-
si doğmayacak olması dikkate alındığında burada derdestlik değil,
yetki itirazı söz konusu olmalıdır. Sonuç olarak, yabancı mahkeme-
de dava açılmadan önce veya sonra, davalının yetki anlaşmasının
varlığını davanın esasına girişilmeden önce cevap süresi içerisinde
ileri sürmesi gerekmektedir. Geçerli bir yetki anlaşmasının varlığı
yetki itirazında bulunmak için yeterlidir. Süresinde itiraz edilme-
mesi halinde ise, Türk mahkemesi yetkili hale gelecektir.
• İhtiyati hacizde yetkili mahkeme ve tamamlayıcı merasimden kaynakla-
nabilecek sorunlar.
Yabancının Türkiye’de malvarlığı bulunmasına
rağmen, taraflar arasındaki uyuşmazlık bakımından Türk mah-
kemesinin milletlerarası yetkisi yoksa veya taraflarca yabancı bir
mahkemenin yetkili olduğu kararlaştırılarak Türk mahkemeleri-
nin yetkisi ortadan kaldırılmışsa (MÖHUKmd. 47), yabancı tarafın
Türkiye’de bulunan malvarlığı üzerinde ihtiyati haciz talep edile-
memesi Türk tarafı zarara uğratacak mıdır? Kanımızca, burada,
en azından ihtiyati haciz talebiyle sınırlı olmak üzere uyuşmazlık
konusu malvarlığı unsurunu ihtiyati haciz talep edilen malvarlığı
olarak anlamak ve HMK md. 9 gereğince Türk mahkemesinin mil-
letlerarası yetkisini kabul etmek pratik bir çözüm olabilir. Aynı şe-