TBB Dergisi 100. Sayı

Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi

204

ikamet etmesi; ya da bir sözleşme uyarınca teslim edilen bozulabilecek

türden ayıplı malların sattırılması durumunda sözleşmenin ifa yerinin

Türkiye olması hallerinde Türk mahkemesinin milletlerarası yetkisi

söz konusu olacak; asıl dava açılmadan önce Türkiye’de yetkili mah-

kemeden ilgili tedbirin talep edilmesi mümkün olacaktır.

Ancak, bir sözleşmeden kaynaklanan uyuşmazlık söz konusu ol-

duğunda, davalının Türkiye’de bulunması veya sözleşmenin ifa yeri

Türkiye’de olmasına rağmen, tarafların arasında bir yetki sözleşme-

siyle yabancı bir mahkemenin yetkisini kabul etmesi mümkündür.

Böyle bir durumda Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisi yoktur.

Zira, yukarıda açıklandığı üzere, MÖHUK md. 47 uyarınca, tarafların

yabancı bir mahkemeyi yetkili kılmaları halinde Türk mahkemeleri-

nin yetkisi ortadan kalkar. O halde, kendisine karşı tedbir talep edilen

kişinin ihtiyati tedbire hükmeden mahkemenin yetkisine itiraz etme-

si mümkündür. Bu durumda, ortaya çıkan sonuç, yabancı bir mah-

kemenin yetkilendirilmesi halinde Türk mahkemelerinden ihtiyati

tedbir kararı alma imkanının bulunmamasıdır. Bu nedenle, HMK’da

dava açılmadan önce talep edilecek ihtiyati tedbir kararlarında yetkiye

ilişkin hükmün milletlerarası usul hukukunun işleyiş ve gereklerine

uygun olarak değiştirilmesi

132

veya yabancılık unsuru içeren davalar

bakımından en azından Türk tacirlerin menfaatlerini koruyacak şekil-

de bir düzenlemenin MÖHUK’un yetkiye ilişkin hükümlerine eklen-

mesinin uygun olacağı görüşündeyiz. Böyle bir düzenleme yapılana

kadar, yabancı bir mahkemeyi yetkili kılan yetki sözleşmesi ile esas

hakkında yetkili Türk mahkemelerinin yetkisinin ihtiyati tedbirlerle

sınırlı olmak üzere ortadan kaldırılmadığını

133

ve esas hakkında yet-

kili bir Türk mahkemesinin bulunmadığı ancak tedbir konusu mal ve

alacakların Türkiye’de bulunduğu hallerde de ihtiyati tedbir talebiyle

sınırlı olmak üzere uyuşmazlık konusu malvarlığı unsurunu hakkın-

da ihtiyati tedbir talep edilen malvarlığı olarak anlamak ve HMK md.

9 gereğince Türk mahkemesinin milletlerarası yetkisini kabul etmek

pratik bir çözüm olabilir.

Öte yandan, bu çözüm ihtiyati tedbirler bakımından yeterli olma-

yabilir. Zira, ihtiyati tedbiri tamamlayıcı işlemler bakımından, yuka-

132

Şanlı, Ticari Akitler, s. 186-187.

133

Şanlı, Ticari Akitler, s. 188.