207 / 477
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Türk Mahkemelerinin Milletlerarası Yetkisine Etkisi
206
HMK md. 400 keşif yapılması, bilirkişi incelemesi yaptırılması ya
da tanık ifadelerinin alınmasını delil tespitine konu işlemler olarak
saymıştır. Kiracı çıktıktan sonra ileride kiracıya karşı açılacak tazminat
davasında kullanılmak üzere taşınmazdaki zararların tespiti için keşif
ve bilirkişi incelemesi yapılması; ağır hasta olan bir tanığın gecikmek-
sizin dinlenilmesi delil tespitine örnek verilebilir
137
.
HUMK md. 370 uyarınca, delil tespiti için yetkili mahkeme asıl
davanın görüldüğü veya asıl dava henüz açılmamışsa, en seri ve en az
masrafla delilin tespitinin mümkün olduğu mahkemeydi. HMK md.
401/1 uyarınca, henüz dava açılmamış olan hallerde esas hakkında
davaya bakacak olan mahkeme veya üzerinde keşif veya bilirkişi ince-
lemesi yapılacak olan şeyin bulunduğu veya tanık olarak dinlenilecek
kişinin oturduğu yer sulh mahkemesi yetkilidir. Esas hakkında açılan
davada, delil tespiti yapan mahkemenin yetkisiz ve görevsiz olduğu
ileri sürülemez (md. 401/3). Dava açıldıktan sonra yapılan her türlü
delil tespiti talebi hakkında sadece davanın görülmekte olduğu mah-
keme yetkili ve görevlidir (md. 401/4).
En seri ve en az masrafla delilin tespitinin mümkün olduğu mah-
keme, üzerinde keşif veya bilirkişi incelemesi yapılacak olan şeyin bu-
lunduğu ya da tanığın oturduğu yerdeki mahkeme olacağından HMK
değişikliğinin pratik bir etkisi olmayacaktır.
O halde, üzerinde keşif veya bilirkişi incelemesi yapılacak olan şey
Türkiye’de bulunuyorsa veya tanık Türkiye’de oturuyorsa, asıl dava-
da Türk mahkemeleri yetkili olmasa bile, Türkiye’de delil tespiti isten-
mesi mümkün olacaktır. Türk mahkemesinde yaptırılan delil tespiti-
nin yabancı mahkemede açılan davadaki etkisi ilgili yabancı hukuka
göre belirlenecektir.
Sonuç
Şüphesiz, HMK ile yetki konusunda getirilen değişiklikler, Türk
mahkemelerinin milletlerarası yetkisini etkileyecektir. Bu değişikliklerin
bazıları sınırlı bir etki yapacakken, bazıları önemli değişikliklere ve hatta
sorunlara yol açacaktır. Bu çalışmada tüm değişikliklerin etkileri incelen-
meye çalışılmış; bunlardan en önemli görülenler aşağıda özetlenmiştir:
137
Pekcanıtez/Atalay/Özekes, HMK, s. 677.