TBB Dergisi 101. Sayı

Karayoluyla Eşya Taşıma Sözleşmesinin Hukukî Niteliği ve ...

168

1- ÇALIŞMA KONUSUNUN SUNULMASI

Eşya taşımasının dünya tarihindeki en eski ve klasik şekli, kara

taşımasıdır. İnsanoğlunun toplamadan avlamaya geçmesi üzerine,

tekerleğin icadıyla birlikte, kara taşıma araçları kullanılmaya başlan-

mıştır

. Ancak ilkçağlarda, eşya sahibiyle eşyayı taşıyan kişi özdeştir

İlkel dönemden modern yaşama geçişte, bireyin tehlikelerden kaçma

içgüdüsü, taşımaya verilen önemi artırmıştır

. Ekonomik ve buna bağ-

lı olarak sosyal düzen değiştikçe, eşya sahibiyle eşyayı taşıyan kişi

ayrışmıştır. Böylece, sosyal ilişkileri şekillendiren sözleşmelere, eşya

taşıma sözleşmesinin eklenmesi mümkün olmuş; diğer mesleklerden

bağımsız bir meslek hâline gelen taşıyıcılığa hukuk düzenince müda-

hale gereksinimi doğmuştur

Özellikle, ikinci dünya savaşından sonra ticarî faaliyetler ülkesel

sınırları aşan bir boyut kazanmıştır. “Bu gelişmeye paralel olarak, eşya

taşınmasının kapsamı, tekniği ve türleri değişmiş, taşımacılık faaliyeti

ülke sınırları içinde cereyan eden bir faaliyet olmaktan çıkmıştır

1960’lı yıllarda konteyner taşımacılığı başlamış; böylece taşımacılığın

rasyonalizasyonu sağlanmıştır

. Günümüzde, hava ve deniz yoluyla

taşıma çok gelişmiştir. Yine de, karayolu metodu, diğer taşıma metot-

larından daha yaygın bir mertebededir

1 Wise C., The story of transport, 1944, Londra, s. 1-11. Ayrıca bkz. Atabek R., Eşya

Taşıma Hukuku, İstanbul, 1960, s. 3, 4.

Tüzün

N., Kara ve Hava Taşıma Hukuku,

Ankara, 1968, s. 1-2.

2 Arkan S., Karada Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, Ankara,

1982, s. 31.

3 Thaller E., Droit Commercial, Les Transport, Paris, 1910, s. 2. Taşıma faaliyetinin,

hız, ücret, güvenlik ve süre açısından tarihsel gelişimi hakkında bkz. Thaller, s. 4-38.

4 Arkan, Sorumluluk, s. 31.

5 Kaya A., Karayolu İle Eşya Taşımaya İlişkin Uluslararası Sözleşmenin (CMR)

Uygulama Şartları ve Öngörülen Sorumluluğun Esasları (I), Prof. Dr. Oğuz

İmregün’e Armağan, İstanbul, 1998, s. 311-333, s. 331. Aynı yönde bkz. Arslan A.,

Uluslararası Hava Taşımalarında Taşıyıcıya Yükün Ziya ve/veya Hasarı Sebebiy-

le Yöneltilebilecek Sınırlı/Sınırsız Sorumluluk Hâlleri ve Taşıyıcının Sorumluluk-

tan Kurtulması, Prof. Dr. Selâhattin Sulhi Tekinay’ın Hatırasına Armağan, İstan-

bul, 1999, s. 89-118, s. 89. Şamlı Y. K., Taşıyıcının/Taşıyanın Sınırlı Sorumluluktan

Yararlanma Hakkının Kaybı, İstanbul, 2008, s. 5. Arkan S., Eşyanın Karayolu ile

Uluslararası Taşınmasına İlişkin Konvansiyon (CMR) Üzerinde Bir İnceleme, So-

rumluluk ve Sigorta Hukuku Bakımından Eşya Taşımacılığı Sempozyumu, 26-27

Ocak 1984, Maçka/İstanbul, Ankara, 1984, s. 6-21, s. 7, 8.

6 Deniz İ., Konteyner Taşımacılığı ve Hukuki Sorunları, İstanbul, 1982, s. 14.

7 Avrupa Birliği’nde kara yoluyla taşımanın diğer taşıma metotlarının on katı daha

yaygın olduğu yönünde bkz. Stevens H., Transport Policy in the European Union,