173 / 537
Karayoluyla Eşya Taşıma Sözleşmesinin Hukukî Niteliği ve ...
172
Kara yoluyla eşya taşıma sözleşmesi, nakil işinin görülmesi kar-
şılığında ücret ödenmesini konu edindiği üzere, eksik iki tarafa borç
yükleyen değil, tam iki tarafa borç yükleyen (
synallagmatique
) bir söz-
leşmedir
24
. Nitekim sözleşmenin kanunî tanımında ücret, taşıma taah-
hüdünün karşılığı olarak anılmaktadır (TTK. m. 850/2). Türk Ticaret
Kanunu’nun anılan fıkrasında,
“Taşıyıcı”
başlığı altında, aynı zamanda
taşıma sözleşmesi tanımlanmaktadır. Taşıyıcı, taşıma sözleşmesiyle
eşyayı varma yerine götürmeyi ve orada gönderilene teslim etmeyi
üstlenmektedir. Buna karşılık, kural olarak gönderen, taşıyıcıya, taşı-
ma ücretini ödemeyi borçlanmaktadır.
Kanundaki tanıma paralel olarak, doktrinde karayoluyla eşya ta-
şıma sözleşmesinin esaslı unsurları tespit edilmiştir:
“taşınacak eşya,
taşıma ücreti ve anlaşma”
25
. Taşıma sözleşmesinin esaslı unsurlarını bu
şekilde açıklığa kavuşturan görüşe katılmak gerektiği düşünülmekte-
dir. Diğer taraftan, bu sözleşmenin iki, üç, dört, beş veya sekiz unsuru
bulunduğunu ileri süren farklı görüşler de dile getirilmelidir. Taşıma
sözleşmesinin,
“taşıma işinin üstlenilmesi (taşıma taahhüdü) ve ücret”
unsurlarından ibaret olduğu açıklanmıştır
26
. Taşıma sözleşmesindeki
mühim unsurların, taşıyıcının şahsiyeti, akdin ivazlı olması ve taşı-
yıcının taşıma taahhüdüne ihtimam mükellefiyetinden ibaret olduğu
belirtilmiştir
27
. Yine, taşıma sözleşmesinin üç zorunlu unsurunun,
“yer
değiştirme, taşıyıcının profesyonel karakteri ve taşıma operasyonun yönetil-
mesi”
hususlarından ibaret olduğu kaleme alınmıştır
28
. Taşıma sözleş-
mesinin dört unsuru bulunduğu: bunların,
“anlaşma unsuru, sübjektif
unsurlar (taşıyıcı, gönderen ve gönderilen), objektif unsurlar (eşya ve ücret)
ile metafizik unsurlardan (mesafe ve süre)”
oluştuğu ileri sürülmüştür
29
.
24 Ülgen H., Uluslararası Taşımacılık ve Hukukî Sorunları, İstanbul, 1988, s. 1.
Aynı yönde bkz. Franko Nisim, Hatır Nakliyatı ve Hukukî Mahiyeti, Ankara,
1992, s. 11.
Şamlı, s. 9; Arkan, Sorumluluk, s. 10, 11; Tüzün, s. 15; Özdemir, s. 2; Gençtürk,
Gecikmeden Doğan Sorumluluk, s. 17.
25 Belbez,
“Nakil Sözleşmesi”
, s. 389, 390; Rodière, s. 53, 54; Kaya, Gecikme, s. 8;
Özdemir, s. 3, 23.
26 Arkan, Sorumluluk, s. 10-16.
Aynı yönde bkz. Gençtürk M., Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku (Gecikmeden
Doğan Sorumluluk), İstanbul, 2006, s. 13, 14.
27 Tüzün, s. 13, 14.
28 Fransız Hukuku’nda bkz. Rodière R./Mercadal B., Droit du transport, Paris, 1990,
s. 173 vd.
29 Thaller, s. 79 vd.