212 / 537
TBB Dergisi 2012 (101)
Sercan Coşkun KULAK
211
katılmayanlara ilk seçim veya ilk halkoylamasında oy hakkı tanımamak
ya da aday olmalarının yasaklamak gibi bir yaptırımı uygulanalabilir
şeklinde cevap verilebilse de; seçime katılmanın ve aday olmanın ana-
yasada açıkça güvenceye kavuşturulmuş bir hak olduğu dikkate alın-
dığında, vatandaşların bu anayasal haklarından yoksun kılınabilme-
leri için yine açık bir şekilde anayasa hükmünün bulunması gerektiği
kuşkusuzdur. Bu bağlamda da halkoylamasına katılmayı artırmak için
para cezasının dışında öngörülebilecek başka bir yaptırım veya tedbir
akla gelmemektedir
27
. Ancak kural olan bu durum karşısında istisna
olarak aksi durumlarla da Türk anayasa hukukunda karşılaşılmıştır.
Gerçekten 29/6/1981 ve 2485 sayılı
“Anayasanın Halkoylamasına sunul-
ması Hakkında Kanun”
ile 1982 Anayasası halkoylamasına sunulmuş-
tur. Sözkonusu kanunda yukarıda belirtilen
“her türlü tedbir”
kavramı
kapsamında görülebilecek farklı durumlar düzenlenmiştir. Kanun’un
12. maddesinde oy verme kütüğünde ve sandık listelerinde kaydı ve
oy kullanma yeterliliği bulunduğu halde hukuki veya fiilin herhangi
bir mazereti olmaksızın halkoylamasına katılmayanların, anayasanın
halkoylamasını takip eden beş yıl içerisinde genel ve ara seçimleri ile
mahalli seçimlere ve diğer halkoylamalarına katılamayacakları, seçim-
lerde aday olamayacakları hükme bağlanmıştır
28
. Hükmüne yer veri-
len kanunun değerlendirilmesi yapılırken 1982 Anayasası’nın henüz
yürürlükte bulunmadığı ve dönemin bir geçiş dönemi olduğu dikkate
alınması gerektiği kuşkusuzdur. Kaldı ki sözkonusu kanunun sadece
1982 Anayasası’nın halkoylamasına sunulması sırasında uygulanacak
hükümlere yer vermesi nedeniyle artık uygulaması da kalmamıştır.
Her ne kadar, yukarıda belirtildiği üzere anayasa değişikliğine iliş-
kin kanunlar için yapılacak olan halkoylaması ile diğer seçimlere katı-
lınmaması halinde karşılığı olarak idari para cezasını gerektiren tedbir-
ler uygulanacağına ilişkin hükümler halen yürürlükte bulunmakta ise
de sözkonusu hükümlere uygulamada tamamen riayet edildiğinden
söz edilmez. Kaldı ki Yüksek Seçim Kurulu Başkanı dahi 5678 sayılı
Kanun’un halkoylamasına sunulması sürecinde yaptığı bir açıklama-
sında; Anayasa’da ve yasalarda halkoylamasına katılım oranına ilişkin
çoğunluk şartı bulunmaması ve katılımın yüzde 50’nin altında olması
27 Erdal Onar, a.g.e, s.124; Volkan Has, a.g.e, s.148.
28 Suna Kili- Şeref Gözübüyük, TürkAnayasaMetinleri, Türkiye İş Bankası Yayınları,
İstanbul 2000, s.251.