16 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Zehra ODYAKMAZ / Yalçın BOSTANCI / Oğuzhan GÜZEL
15
ve soruşturma yapmak suretiyle kamu yönetimini denetleme şeklidir”. “Bu
bir kamu denetçisinin unvanıdır. Kelime İsveççedir. Genellikle parlâmento
tarafından seçilir ve ona rapor verir. Denetim alanı ülkeden ülkeye de-
ğişiklik göstermekle beraber başlıca denetim konusu idaredir. İngiltere’de
sadece parlâmento üyelerinin, öteki ülkelerde ilgililerin başvurmasıyla ha-
rekete geçer. Teftiş yapar. Dosyaları inceler. Kendisi bağlayıcı karar vere-
mez. Yalnız tavsiyede bulunur. İnceleme sonuçları hakkında parlâmentoya
rapor verir.”
“Uluslararası Barolar Birliği”nin Ombudsman Komitesi’nin tanı-
mı ise daha farklı ve teferruatlıdır. Buna göre, “Anayasa, yasama orga-
nı veya parlâmento tarafından tayin edilen, başında yasama organı veya
parlâmentoya karşı sorumlu olan yüksek seviyeli bağımsız bir bürokratın
olduğu, hükümet kuruluşları, yetkilileri ve çalışanları tarafından haksızlığa
uğramış insanların şikâyetleri doğrultusunda veya kendi inisiyatifiyle hare-
kete geçen, araştırma yapma, disiplin uygulaması önerme ve rapor yayınla-
ma hakkı olan bir ofistir.”
Kısaca kamu denetçisi; yalnız vatandaşların değil, herkesin idare
ile ilgili şikâyetlerini dinleyen, gerekiyorsa idareye tavsiyede bulunan
bir kurumdur
2
.
1998, s.3760-3770; Zehra Odyakmaz, “Türk Hukuk Kurultayı’na Sunulan İsveç
Parlâmento Ombudsmanlığı ile İlgili Bildiri Üzerine Düşünceler”, s.487-491,
Ankara Barosu Hukuk Kurultayı 2000, 12-16 Ocak 2000 Ankara, Felsefe, Avukatlık
Hukuku, Yeni Düzenlemeler, Hukuk Eğitimi
, 4, Ankara 2000, VII + 641 sayfa, Grafik
Tasarım, Dizgi ve Baskı; Zehra Odyakmaz,“Ombudsmanlık Kurumu Hakkında
Düşünceler”,
Diyarbakır Polis Okulu Dergisi
, Emniyet Teşkilâtının 155. Yılı Yayını,
2000, s.18-21; Zehra Odyakmaz, “İdareye Ombudsman Denetimi Geliyor”,
Tempo
Dergisi
, Sayı 2000/39, s.26-28; Zehra Odyakmaz,“Ombudsmanlık Müessesesinin
Demokrasinin Pekiştirilmesindeki Rolü ve Türkiye’nin Kamu Denetçiliği
Kurumu Kanunu Tasarısı”, [Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü Parlâmenter
Asamblesi’nde sunulan İngilizce tebliğin Türkçesidir.]; Zehra Odyakmaz,
“The Draft Law On The Institution Of Ombudsman In Turkey”, [Yunanistan
Ombudsmanlık Kurumu’nda sunulan tebliğdir.]; Franc Orton, “The Birth of The
Ombudsman”,
The Danish Ombudsman
, 2005, s.247-249; J.Victor Pickl (Çeviren:
Turgay Ergun), “Ombudsman ve Yönetimde Reform”,
Amme İdaresi Dergisi
, s.37-
46.
2
Çeşitli raporlara göre; resmî belgelerde “denetçi” kelimesi kullanılmasına rağ-
men, bilim adamları “ombudsman”ı tercih etmiştir. “Kamutay”, “emin kişi”,
“uzlaştıran” kavramları önerilmektedir. Denetçi tâbiri olumsuz ve halk tarafın-
dan sevimli karşılanmayacak bir kavramdır. Kamu denetçisi ve halk denetçisi
denildiğinde devlet adına halkı denetleyen bir kurum anlaşılmaktadır. Bazen
de halkın yanında olup devleti denetleyen bir kurum akla gelmektedir. Hâlbuki
ombudsman; ne devletten ne de halktan yana olmayıp, tarafsızdır. Devlet ku-