TBB Dergisi 110. Sayı

Barışçıl Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yapma Hakkı ve Devletin Yükümlülükleri

300

Barışçıl şekilde toplanan göstericilere orantısız güç kullanımı,

göstericilerin yaşam hakkına ve vücüt bütünlüklerine zarar verebil-

diği için, Sözleşme’nin 2. maddesi ile 3. maddesi bu tür davalarda

uygulanabilmektedir. Bu hükümlerle korunan yaşam hakkı ve kötü

muameleye maruz kalmama hakkı ulusal yargı organlarına, orantısız

güç kullanımı yoluyla barışçıl gösterilere yapılan müdahaleler ile il-

gili olarak yapılan şikayetler konusunda etkili bir soruşturma yapma

yükümlülüğü yüklemektedir. Bu konuda etkili soruşturma yapma yü-

kümlülüğü, kötü muamelenin ve yaşama hakkına yapılan müdahale-

nin kamu görevlileri tarafından yapılması durumunda daha büyük bir

önem taşımaktadır.

Barışçıl toplantı ve gösteri yürüyüşlerinde hayatını kaybeden veya

hayati tehlikesi olan veya yapılan müdahalelerden dolayı hayati teh-

like geçiren şahısların AİHS’nin 2. maddesi anlamında yaşam hakla-

rının çiğnenmesi veya çiğnenme riski nedeniyle savcılık makamının,

sorumlu polis memurları ve amirleri hakkında hızlı, kamuya açık ve

etkili bir şekilde soruşturma açması gerekmektedir. Bu niteliklere sa-

hip olan soruşturma açma, devletin pozitif yükümlülükleri gereğidir.

Yapılan soruşturmanın bağımsız makamlar tarafından yapılması, so-

rumluları ortaya çıkaracak nitelikte, etkili ve hızlı bir şekilde yapılması

gerekmektedir. Suçların ispatlanması durumunda sorumlulara verile-

cek cezaların, yaşam hakkına yapılacak müdahaleleri caydırıcı nitelikte

olması zorunludur. Ayrıca, Sözleşme’nin 13. maddesi anlamında mağ-

durlara bir tazminat yolunun da öngörülmüş olması gerekmektedir

Aynı durum kötü muameleye maruz kalmama hakkı için de söz

konusudur. Gerçekten de, Sözleşme’nin 3. maddesine aykırı davranış-

lardan kaçınma yükümlülükleri ile birlikte, bu tür fiillerin işlenmesi

nedeniyle sorumluların yargı önüne çıkarılarak cezalandırılması için

kamu makamlarının gerekli tedbirleri alma pozitif yükümlülükleri

bulunmaktadır

. Bu nedenle, şikayet olmadan bile savcıların devletin

pozitif yükümlülükleri gereği, barışçıl gösterilerde orantısız güç kul-

lanan polisler ve bu yönde emir veren amirler hakkında adli takibat

yapma yapmaları gerekmektedir. Adli makamların bu konuda gerekli

özeni ve hassasiyeti göstererek, vatandaşların adalete olan güveni ko-

AİHM, Batı ve diğerleri/Türkiye, n° 33097/96 ve n° 57834/00 ve 3 Haziran 2004

tarihli karar, §§ 133-135.

AİHM, Özalp Ulusoy/Türkiye, n° 9049/06 ve 4 Haziran 2003 tarihli karar.