298 / 441
TBB Dergisi 2014 (110)
Ümit KILINÇ
297
Bir gösteri yürüyüşü sırasında polis tarafından orantısız güç kul-
lanılması yoluyla göstericilerin yaşam haklarına müdahale edilmesi ile
ilgili olarak AİHM, devletin ölümcül güç kullanımından her halükarda
kaçınması gerektiğinin altını çizmektedir. Mahkeme gösterinin şiddet
içermesi durumunda bile, polis tarafından kullanılan gücün gerekli ve
orantılı olmasını zorunlu koşmaktadır
70
. Güç kullanımına başvurma
ancak çok istisnai durumlarda, özellikle gösterinin şiddet içermesi ve
güvenlik kuvvetlerinin can güvenliği için açık ve gerçek bir tehlikenin
olması ve bu tehlikenin açıkça ortaya konulması durumunda söz ko-
nusu olabilmektedir
71
.
Dolayısıyla, gösterilerin ve toplantıların barışçıl olmasına rağ-
men, polisin aşırı ve ölümcül güç kullanması AİHS’in 2. maddesi ile
korunan yaşam hakkının ihlal edilmesine yolaçabilmektedir. Halbu
ki, Sözleşme’nin 2. maddesi devlete, yaşam hakkına saygı gösterme,
yaşam hakkını korumak için gerekli tedbirleri alma ve yaşam hakkına
müdahale yapıldığı zaman etkin bir soruşturma yaparak sorumlula-
rın yargı önüne çıkarılmalarını ve gerektiğinde mahkum edilmelerini
sağlama pozitif yükümlülüğü yüklemektedir
72
. Devletin ayrıca, yaşam
hakkına müdahale edilmesini engellemek için caydırıcı bir ceza mev-
zuatına sahip olması gerekmektedir
73
.
AİHM
İzci-Türkiye
74
kararında, orantısız güç kullanımının ortaya
çıkardığı sonuçlar ve bu konunun vehameti konusunda Türkiye ile il-
gili çok önemli tespitler yapmıştır. AİHM kırktan fazla davada, güven-
lik kuvvetlerinin toplantı ve gösteri yürüyüşlerine müdahalelerinden
dolayı Sözleşme’nin 3 ve/veya 11. maddesinin ihlal edildiği sonucu-
na vardığını belirtmiştir. AİHM, tüm bu davaların ortak özelliğinin,
güvenlik güçlerinin barışçıl gösterilere tolerans gösteremede yetersiz
olduklarının ve bazı durumlarda gaz kullanımı dahil olmak üzere
orantısız güç kullandıklarının altını çizmiştir. Bu davaların yirmiden
fazlasında AİHM, göstericilere karşı orantısız güç kullanan ve bu ne-
denle kötü muamelede bulunan güvenlik kuvvetleri hakkında yapılan
soruşturmaların etkili olmadığı sonucuna varmıştır. Halihazırda poli-
49-55.
70
AİHM, Güleç/Türkiye, n° 21593/93 ve 27 Temmuz 1998 tarihli karar.
71
AİHM, Giulianni ve Gaggio/İtalya, n° 23458/02 ve 24 Mart 2011 tarihli karar.
72
AİHM, Osman/Birleşik Krallık, n° 23452/94 ve 28 Ekim 1998 tarihli karar.
73
AİHM, Makaratzis/Yunanistan, a.g.k., §§ 57-59.
74
AİHM, İzci/Türkiye, n° 42606/05 ve 23 Temmuz 2013 tarihli karar.