15 / 413
İşyeri Kira Gelirlerinin Beyan Durumu ve Vergi Yükünün Ölçülülük ve Eşitlik İlkeleri ...
14
Mali güce göre vergilendirme aynı zamanda gelir ve servet eşitsiz-
liklerini azaltması yoluyla sosyal devletin temellerinden birini oluştu-
rur. Kısaca mali güce göre vergilendirme, sosyal devletin vergi adaleti
ilkesini de oluşturur. Gelir arttıkça daha yüksek oranda vergi almayı
içeren “artan oranlılık” oransal olarak yüksek gelirlilerden düşük ge-
lirlilere göre daha fazla vergi almaya imkân vermesi nedeniyle sosyal
devlete ulaşmada önemli bir araç rolü üstlenir. Vergilerin kamu hiz-
metlerinin finansmanında kullanıldıkları düşünüldüğünde yüksek ge-
lirlilerden alınan vergilerin kamu harcamaları yoluyla düşük gelirlilere
(mali gücü düşük olanlara) transferi söz konusu olur. Bu durum gelirin
yeniden dağılımı şeklinde ifade edilir. Anayasasında sosyal bir hukuk
devleti olduğu yazan bir devletin haklı nedene dayanmayan hallerde
vergi adaletini zedeleyen düzenlemelere geçit vermemesi gerekir.
3. Eşitlik
Eşitliğin özünde en az iki şeyin çeşitli açılardan birbirine denk ol-
ması yatar. Denkliğin karşılaştırmaya dayanan bir kavram olması ne-
deniyle eşitlik ilkesinin özünde bir şeyin başka bir şeyle karşılaştırıl-
ması vardır. Eşitlik ilkesi hukuk devletinin ana değerlerinden biri olup
adaletin sağlanması yanında keyfilik yasağını da içinde barındırır. Bir
başka ifadeyle eşitlik ilkesi keyfiliğe izin vermez.
Eşitlik kavramının biri “mutlak eşitlik” diğeri “nispi eşitlik” olmak
üzere iki çeşidi vardır.
Mutlak eşitlik, hukuk kurallarının aynı veya farklı
konumda olsun ilgili kuralın herkese aynı biçimde uygulanmasını; nispi eşitlik,
aynı (eşit) durumda olanlara aynı, farklı durumda olanlara farklı hukuk kural-
larının uygulanabilmesini ifade eder
.
3
Mutlak eşitlikte söz konusu kural, bir
kişiyi diğerinden ayırt eden herhangi bir özelliği dikkate almadan her-
kese aynı biçimde uygulanır. Nispi eşitlikte ise eşit olmayanlara aynı ku-
ralların uygulanmasının eşitliği zedelediği ve bunlara farklı kuralların
uygulanması gerektiği savunulur. Eşit olmayan kişilere farklı kuralların
uygulanması nispi eşitlik ilkesine aykırılık oluşturmaz.
Bu çerçevede nis-
pi eşitlikte bir yasanın aynı hukuksal durumda olanlar arasında bir ayrım ve
ayrıcalık yaratmaması nasıl esas ise, farklı hukuksal durumda olanlar arasında
farklı kurallar getirilmesi esastır.
Örneğin mükelleflerin, gelir unsurlarına,
faaliyet alanlarına, mükellef gruplarına göre beyan bakımından ayrı
vergisel düzenlemelere bağlı tutulabilmesi bu sayede mümkün olur.
3
Geniş bilgi için bkz; Kemal Gözler, Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Basım
Yayın Dağıtım, Bursa, 2012, s. 99.