393 / 413
Türkiye Cezaevlerinde Bulunan Hasta Mahpusların Durumunun Uluslararası ...
392
Mahpus sayısını azaltmak için on temel prensip ortaya koyan PRI,
insanlık onurunun ve vicdanının zorunlu kıldığı ağır hasta mahpusla-
rın salıverilmesini de bu prensipler arasına almıştır.
49
Bireylerin özgül
durumlarını göz önünde bulundurarak içerisinde farklılaşan cezalan-
dırma yöntemlerini barındıran ve özünü vicdani bir yaklaşımda bulan
bu prensip ağır hasta mahpusların hapis altında tutulmasının insancıl
yaklaşımla bağdaştırılamamasının bir sonucudur.
Tokyo Kurallarının yansıması niteliğinde olan Hapsetmenin Al-
ternatifleri El Kitabında “şartlı tahliyenin hedef kitlesi ölümcül hasta
mahpuslardır” vurgusu net bir biçimde yapılmaktadır:
Hastalığının
son safhasına gelmiş, tedavisi imkansız hastalar, erken tahliyenin otomatik ol-
masa bile uygun görüleceği bir mahpus grubudur.
50
Yine BM ceza adaleti el kitabı serilerinden olan Özel İhtiyaçlara
Sahip Mahpuslar Üzerine El Kitabı vicdani bir hukuksal yaklaşımın
zorunluluğunu ortaya koymaktadır. İlgili kaynakta engelliler, akıl
hastaları, yaşlılar, ölümcül derecede hastalar sınıflandırılarak alterna-
tif ceza infaz rejimlerine tabi tutulmalarının gerekliliği vurgulanmak-
tadır.
51
Özel ihtiyaçları olan bu hasta mahpuslara merhamet eksenli
bir cezalandırma yöntemlerinin ilke edinilmesi bir zorunluluktur.
Sonuç
Ciddi rahatsızlıkları bulunan mahpusların içerisinde bulunduk-
ları cezaevi koşulları insan hakları boyutuyla ele alındığında iki te-
mel insani hakkın ve yasağın ön plana çıktığını görüyoruz. Bunlardan
ilki sağlık sorunları söz konusu olan mahpusların yeterli tıbbi bakım
ve hizmeti almasını zorunlu kılan “
sağlık hakkı
” dır. Birçok uluslara-
rası metinde vurgulandığı üzere hasta olan mahpusun tıbbi bakım
http://www.baskahaber.org/2013/09/ceza-degil-olum-evi-cezaevlerinde-11.html(25.12.2013)
49
Smit, Dirk Van Zyl, ‘Handbook of Basic Principles and Promising Practices on
Alternatives to Imprisonment’, United Nations Publication, New York 2007, s.5.
İlgili metne ulaşmak için bkz.
https://www.unodc.org/pdf/criminal_justice/Handbook_of_Basic_Principles_and_Promising_Practices_on_Alternatives_to_
Imprisonment.pdf (25.12.2013)
50
Smit, a.g.e. , s.48.
51
Atabay, a.g.e. , s.1-2.