122 / 341
TBB Dergisi 2014 (113)
Berat Lale AKKUTAY
121
Bu nedenle mahkeme somut olaya ilişkin gerçekleri belirleyememekte,
esasa ilişkin incelemeleri ve hukuki değerlendirmeleri eksik kalmak-
tadır. Buna ek olarak davacılar, mahkemelerce lehlerine verilen ka-
rarları nadiren uygulatabilmektedirler. Ancak ihlali gerçekleştirenin
zayıf devlet olması halinde, güçlü devletler mağduru temsilen hareke-
te geçerek kararları uygulatabilirler. Bu durum da yargı bağışıklığına
getirilen
jus cogens
istisnasının, uluslararası hukukta hukukun üstün-
lüğüne mi yoksa güçlü devletlerin menfaatine mi hizmet edeceği soru-
sunu gündeme getirmektedir.
93
Değinilmesi gereken bir diğer husus da ulusal hukuk mahkeme-
lerinin,
jus cogens
ihlalleri değerlendirme konusundaki yeterliliğidir.
Zira içeriği son derece tartışmalı olan ve uluslararası kamu hukukuna
ilişkin bir kavramın, ulusal hukuk mahkemelerince değerlendirilme-
si ve bir devletin
jure imperii
işlemini bu normlara aykırılık nedeniyle
yargılaması, yalnızca uluslararası ilişkilerin zarar görmesine neden
olmaz, aynı zamanda birbiriyle çatışan ya da örtüşen yargı yetkisi id-
dialarına neden olur ki bu durum da yargısal bir kargaşa yaratır.
94
Uygulamayla ilgili bir başka sorun geniş kitleleri etkileyen
jus co-
gens
ihlallerinde ortaya çıkar. Özellikle savaş suçları ve insancıl hukuk
ihlallerinde, tazminat taleplerinin özelleştirilmesi ve bireyselleştiril-
mesi, başka bir ifadeyle savaş sırasında zarara uğrayan tüm bireylerin,
ulusal mahkemelerde dava açarak, zararlarının tamamının ödenme-
sini talep etmesi çözümsüzlüğe neden olur.
95
Silahlı çatışmalar çatışan
tarafların tümüne büyük zararlar verir. Ancak devletlerin savaştan
sonra da varlığını devam ettirebilmesi için ödenecek tazminatların
miktarında bir denge gözetilir. Devletler arası düzeyde toplu tazmi-
natlarla, çatışmalardan doğrudan etkilenen bireylere ödenecek tazmi-
natlar dengelenir.
96
Nitekim
Natonievski
/Almanya Davasında Polonya
Yüksek Mahkemesi, savaş nedeniyle ortaya çıkan mülkiyet iddiaları-
nın, devletler arasında, barış antlaşmaları ile çözüldüğünü, savaştan
sonra ve devletler arasındaki ilişkiler normalleştikten sonra, çok sayı-
da bireyin açtığı davalar yüzünden bu ilişkilerin zarar görebileceğini
93
Giegerich, 2006, s. 208.
94
Giegerich, 2006, s. 208.
95
Tomuschat, 2011, s. 1121.
96
Tomuschat, 2011, s. 1121. Arsava, 2012, s. 15-17.