101 / 497
Eşlerin Paylı Mülkiyetleri
100
Bu hakkı, yasal önalım hakkı ile karıştırmamak gerekir.
Yasal önalım hakkı, TMK. md.732’de düzenlenmiştir. Bu madde,
sadece paylı mülkiyet konusu taşınmaz mallar için ve bir paydaşın pa-
yını bir üçüncü kişiye satması halinde yasal önalım hakkına yer ver-
miştir.
Halbuki, TMK. md.226 sadece taşınmazlar için değil eşlerin bü-
tün paylı mülkiyet konusu malları için uygulanabilir. Örneğin; eşlerin
paylı mülkiyete konu bir kamyonet varsa, ve koca, seyyar manav olup,
bu kamyonet ile meyve sebze satışı yapıyorsa, “üstün yararını” ispat-
lamış olup, karısı payını bir üçüncü kişiye devretmeyi düşünmemesi-
ne rağmen, payın değerini karısına ödemek suretiyle kamyonetin tek
maliki olabilir.
Öte yandan, bu maddenin uygulanabilmesi için, bir eşin payını
bir üçüncü kişiye satması zorunlu değildir. Onun payının satın alma-
da üstün yarar sahibi olduğunu ispat eden eş, o pay sahibi eş payını
satmak istemese dahi alım hakkı söz konusu olmaktadır.
Bu açıklamalarımıza göre, eşler arasında paylı mülkiyet konusu
mallarda daha üstün nitelikte üstün yarar sahibi olan her eşin diğe-
rinin payını tasfiye sırasında satın alma hakkı vardır. Bu yönüyle bu
hak, yasadan doğan alım hakkıdır.
Yasal alım hakkı, hak sahibi eşe tanınan ve karşı tarafa (diğer eşe)
yöneltilecek tek taraflı beyanla, paylı mülkiyet konusu malın alıcısı
olma hakkı tanımakla birlikte; bu hak, niteliği itibariyle kurucu yeni-
lik doğuran bir haktır.
b. Yasal Alım Hakkının Kullanılmasının Koşulları
aa) Edinilmiş Mallara Katılma Rejiminin Sona Ermesi
Yasal alım hakkının kullanılabilmesi için, herşeyden önce, edinil-
miş mallara katılma rejiminin sona ermesi gerekmektedir. Bu sona
erme, boşanmayla olabileceği gibi, ölüm, başka mal rejimine geçme
gibi sebeplerle de gerçekleşebilir. Eşler arasında evliliğin son bulması
can, Mal Rejimine İlişkin Genel Hükümler ve Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi,
Ankara 2002, syf.117; Ömer Uğur Gençcan, Mal Rejimleri Hukuku, Ankara 2010,
syf.427