119

Türk Anayasa Hukukunda Sağlık Alanında Temel Haklar

I. Sağlık Hakkı

Tipik bir sosyal hak olan sağlık hakkı, sağlık hizmetlerinden ya-

rarlanma yanında içerdiği (bireyin özerklik alanına saygı duyulma-

sını gerektiren) tedaviyi serbestçe seçme hakkı ile kişi özgürlükleri

kapsamındaki yaşam ile kişinin maddi ve manevi varlığının bütün-

lüğü hakkına dahildir.

Başka bir söyleyişle, nitelikli sağlık hizmeti

alma hakkının, Anayasa’daki temeli, yaşam hakkı ile kişinin maddi

ve manevi bütünlüğünün korunması ve geliştirilmesi hakkıdır. Ana-

yasa Mahkemesi’ne göre de;

“Sağlık hakkı, insanların sağlıklarının

korunması, hastalandıklarında iyileşmeleri, tıbbi bakım görebilmeleri

ve tedavi edilebilmeleri için Devletin sağladığı her türlü imkândan ya-

rarlanma hakkıdır.” Sağlık hakkının tamamlayıcı unsurları arasında

önemli bir yer kaplayan hasta hakları ise “sağlık hizmetlerinden fay-

dalanma ihtiyacı bulunan fertlerin, sırf insan olmaları sebebiyle sahip

bulundukları haklar olarak tanımlanabilir.”

Bu kapsamıyla sağlık hakkı, Anayasa’da bağımsız bir madde ola-

rak ayrıntılı biçimde düzenlenmiş değildir.

Bununla birlikte bu hak,

Anayasa’da güvence altına alınan yaşam ve vücut bütünlüğü hakkıyla

sıkı bir bağlantı içindedir.

NitekimAnayasa Mahkemesi, tıpta uzman-

lık ve yan dal uzmanlık alanları ve eğitim sürelerine ilişkin kanun ko-

yucunun kullandığı takdir yetkisinin ve fiziksel tıp ve rehabilitasyon

uzmanlık alanı ile yakın ilgileri gözetilerek bu alanda kısmi süreli de

olsa eğitim almaları zorunlu tutulan uzman doktorların, aldıkları bu

eğitim sonrasında kendi alanları ile sınırlı olarak teşhis ve tedavile-

rinde fizyoterapistleri yönlendirebilmelerinin, kişinin yaşama, maddi

Dolayısıyla bir üst kavram olarak sağlık hakkı iki ana unsurdan oluşur: Bireyin

“toplumsal ve çevresel yaşam şartları” ve “tıbbi hizmetlerden yararlanması”, Yıl-

maz H., Sağlık Hizmetlerinden Yararlanmanın Kısıtlanması ve Kısıtlamanın Yar-

gısal Denetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2011, s. 40.

E. 2012/103, K. 2013/105, Kt. 3.10.2013.

Anayasa’nın 56. maddesinin birinci fıkrasında, “Herkes, sağlıklı ve dengeli bir

çevrede yaşama hakkına sahiptir.” denilmekte, üçüncü fıkrasında ise “Devlet,

herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; amacıyla

sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler.” hükmüne

yer verilmektedir. NitekimAnayasa Mahkemesi, Madde’nin ilk fıkrasından “Dev-

lete verilen çevrenin korunması yükümlülüğünü” de çıkarmaktadır, E. 2006/99,

K. 2009/9, Kt. 15.1.2009. Aynı yönde bkz. E. 1985/11, K. 1986/29, Kt. 11.12.1986.

Bkz. Tacir H. , Hastanın Kendi Geleceğini Belirleme Hakkı, On İki Levha Yayıncı-

lık, İstanbul 2011, s. 72.