119

Türk Anayasa Hukukunda Sağlık Alanında Temel Haklar

Anayasa’nın 17. ve 56. maddeleri, yaşam hakkının korunmasına ilişkin

yükümlülükler içerir. Kişinin yaşam hakkı ile maddi ve manevi var-

lığını koruma hakkı, birbirleriyle sıkı bağlantıları olan, devredilmez

ve vazgeçilmez haklardan olup devletin bu konuda pozitif ve negatif

yükümlülükleri bulunmaktadır. Devletin, negatif bir yükümlülük ola-

rak, yetki alanında bulunan hiçbir bireyin yaşamına kasıtlı ve hukuka

aykırı olarak son vermeme, bunun yanı sıra, pozitif bir yükümlülük

olarak, yine yetki alanında bulunan tüm bireylerin yaşam hakkını,

kamusal makamların, diğer bireylerin ve kişinin kendisinin eylemle-

rinden kaynaklanabilecek risklere karşı koruma yükümlülüğü bulun-

maktadır (B. No: 2012/752, 17/9/2013, § 50-51).

Devletin elindeki tüm imkânları kullanarak yaşam hakkını koru-

mak için öngörülen yasal ve idari tedbirlerin gereği gibi uygulanıp

uygulanmadığının incelenmesi ve bu konuda karar verilmesi, devletin

yaşam hakkı kapsamında sahip olduğu pozitif yükümlülüklerin mad-

di boyutunu oluşturmaktadır.

Devletin yaşam hakkı kapsamındaki

pozitif yükümlülüklerin ayrıca usuli yönü bulunmaktadır. Bu usul

yükümlülüğü çerçevesinde devlet, doğal olmayan her ölüm olayının

sorumlularının belirlenmesini ve gerekiyorsa cezalandırılmalarını

sağlayacak etkili bir soruşturma yürütmek durumundadır. Bu kap-

samada yapılan soruşturmanın temel amacı, yaşam hakkını koruyan

hukukun etkin bir şekilde uygulanmasını güvenceye almak ve sorum-

luların, yaşam hakkının ihlali nedeniyle hesap vermelerini sağlamak-

tır (B. No: 2012/752, 17/9/2013, § 54).

Yaşam hakkı ile kişi özgürlüğü ve dokunulmazlığı arasında da

sıkı bir bağ bulunmaktadır. Buna karşılık failin tehlikeliliği ve ağır ku-

surundan kaynaklanan ömür boyu hapis cezası,

ne insan onurunu

(Anayasa prg. 6) ne de yaşam hakkını ihlal etmektedir.

Anayasa, yaşam hakkının istisnalarını da belirtmektedir. Bunlar;

meşru müdafaa hali, yakalama ve tutuklama kararlarının yerine geti-

rilmesi, tutuklu ya da hükümlünün kaçmasının önlenmesi, bir ayak-

Birinci Bölüm, Başvuru Numarası: 2013/2075, Karar Tarihi: 4/12/2013, prg. 75.

Terör suçlarına uygulanan idam cezasının kaldırılmasıyla terör eylemleri sonu-

cunda hayatını kaybeden insanların da yaşam haklarının korunamadığına yöne-

lik iddia, Anayasa Mahkemesi tarafından “cezanın, söz konusu eylemler sonucu

hayatını kaybedenlerin yaşam hakkı yönünden bir etki yaratmayacağı” gerekçe-

siyle haklı olarak kabul edilmemiştir, E. 2002/146, K. 2002/201, Kt. 27.12.2002.