119

Türk Anayasa Hukukunda Sağlık Alanında Temel Haklar

sosyal devlet ilkesinin (Anayasa md. 2) gereği olan düzenleme göre-

vinin genişliği ve belirsizliği nedeniyle kural olarak yasakoyucu için

sosyal edimleri belirli bir çerçevede garanti etme yükümlülüğü yok-

tur. Nitekim sosyal haklara ilişkin maddelerdeki sınırlayıcı ve yasak-

layıcı kayıtlar yeterli görülmeyerek, Anayasa’nın 65. maddesine göre

devletin bu alandaki görevleri, mali kaynakların yeterliliği ölçüsü ile

sınırlı tutulmuştur.

Buna göre sosyal devlet ilkesi, adil bir sosyal dü-

zen amacını gütmekle beraber bu amaca ulaşmak için çok farklı yollar

izlenebilir.

Sağlık hakkının gerçekleşmesi amacına yönelik Anayasa’nın 56/3.

maddesine göre;

“Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı için-

de sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve veri-

mi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını

tek elden planlayıp hizmet vermesini düzenler. Devlet, bu görevini

kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumlarından yararla-

narak, onları denetleyerek yerine getirir. Sağlık hizmetlerinin yay-

gın bir şekilde yerine getirilmesi için kanunla genel sağlık sigortası

kurulabilir”.

Bu hükme göre, planlama ve düzenleme işlevi olan dev-

let, sağlık kamu hizmetini tamamen özel sektöre bırakamayacağı gibi

ve bütünlüğünü, ülkenin bölünmezliğini, Cumhuriyeti ve demokrasiyi korumak,

kişilerin ve toplumun refah, huzur ve mutluluğunu sağlamak; kişinin temel hak

ve hürriyetlerini, sosyal hukuk devleti ve adalet ilkeleriyle bağdaşmayacak suret-

te sınırlayan siyasal, ekonomik ve sosyal engelleri kaldırmaya, insanın maddi ve

manevi varlığının gelişmesi için gerekli şartları hazırlamaya çalışmaktır.”

Maddeye, 2001 Anayasa değişikliğiyle “ekonomik istikrarın korunmasını gözet-

me” kaydı yerine “bu görevlerin amaçlarına uygun öncelikleri gözetme” kaydının

konmuş olması, kısmi bir iyileştirme sayılabilir. Bununla birlikte, böyle bir iyi-

leştirme, Anayasa Mahkemesi kararlarına henüz tam olarak yansımamıştır, bkz.

Kaboğlu İ. Ö., “Anayasa’da Sosyal Haklar: Alanı Ve Sınırları”, in: Anayasal Sosyal

Haklar,(ed. Kaboğlu İ. Ö.), Legal Yayıncılık, İstanbul 2012, s. 29.

Slovenya Anayasası’nda da Türkiye’de olduğu gibi sağlıklı çevre hakkı, sosyal

haklar kategorisinde sayılmaktadır (md. 72). Bu hakkın doğal uzantısı sağlık hak-

kıdır (Slovenya Anayasası md. 51, Macaristan Anayasası md. 70, Estonya Ana-

yasası md. 28), bkz. Arnold R. , “Almanya Anayasacılığında Ve Orta Ve Doğu

Avrupa’daki Yeni Demokrasilerde Sosyal Haklar: Karşılaştırmalı Gözlemler”, in:

Anayasal Sosyal Haklar (ed. Kaboğlu İ. Ö.), s. 219.

Bu hükmü Anayasa Mahkemesi şöyle yorumlamıştır; “Maddede yer alan Devletin

bu görevini kamu ve özel kesimdeki sağlık ve sosyal kurumlardan yararlanarak

onları denetleyerek yerine getireceğine ilişkin kural da bu görüşü doğrulamakta,

tüm sağlık hizmetlerinin sadece Devlet tarafından değil, fakat onun gözetim ve

denetimi altında aynı alanda hizmet veren kurum ve kuruluşlarca da görülebile-

ceğini ortaya koymaktadır.”, E. 2006/111, K. 2006/112, Kt. 15.12.2006.