125

TBB Dergisi 2016 (125)

Halid ÖZKAN

359

5. Uzaktan veya Otonom Operasyon İle İHA Pilotu

Tarafından Kontrol Edilme

Günümüzde İHA’ların uçuşunu tek başına gerçekleştiremeyece-

ği, mutlaka bir komuta sistemi veya kontrol istasyonuna bağlı hareket

ettiği kabul edilmektedir. Yer Kontrol İstasyonu, Yer Veri Terminali

ve diğer teçhizatlardan oluşan ve İHA’ların uçuşunu sağlayan sisteme

“İHA Sistemleri” denir.

Hemeski İHA talimatında hemde İHA talimatı taslak-1’de; İHA’nın

kontrolünden bahsedilmekteydi. Yeni İHA talimatında kontrolden

bahsetmese de İHA operasyonları uzaktan veya “otonom operasyon”

ile uçuş öncesinde planlanarak yapılabilecektir. Bu noktada İHA tali-

matı bir İHA’nın bir İHA pilotu tarafından kontrol edilmesini ya da

otonom operasyonu İHA pilotu tarafından planlanarak “otonom sis-

tem” ile uçurulmasını öngörmüştür. Otonom sistem, İHA pilotunun

herhangi bir müdahalesi olmadan, uçuşu kendi başına gerçekleştire-

bilen (kontrol veri bağı olmadan yapılan veya veri bağı menzilinin

ötesinde önceden belirlenmiş parametrelere göre yapılan uçuşlar), ka-

rar-kontrol döngüsünde insan olmadan kendi kendine görev icra ede-

bilme yeteneğinde olan sistemlerdir

(İHA talimat taslağı-1 m.4/1-t ve

yeni İHA talimatı 4/1-p).

Her ne kadar Türk hukuk Mevzuatında düzenlenmemiş olsa da;

yapay zekânın İHA’larda kullanılmasıyla, bir kez gelecek uçuşlarla

ilgili olarak programlanan İHA’nın birçok uçuşu kendisinin öngörü-

leriyle gerçekleştirilmesi mümkün olabilecektir. Bu ihtimalde de ilk

Akyürek - Yılmaz - Taşkıran, s.1.

Teknik olarak İHA sistemi ile İHA’nın birbirinden farklı olduğu açıklaması için

bkz. Cengiz Karaağaç, “İnsansız Hava Aracı Sistemleri: Gökyüzünün Yeni Yır-

tıcı Kuşları”, s.3

Hava_Arac%C4%B1_Sistemleri_G%C3%B6ky%C3%BCz%C3%BCn%C3%BCn_

Yeni_Y%C4%B1rt%C4%B1c%C4%B1_Ku%C5%9Flar%C4%B1 Er.Tar.08.10.2015.

Yeni İHA talimatı m.4/1-p “Otonom operasyon: Pilot kontrolü olmadan otomatik

uçuş kontrol sistemi ile gerçekleştirilen operasyonları”.

Söz konusu uçuş İHA pilotu kontrolünde gerçekleştirilirken, İHA ile sistem ara-

sında veri bağının kopması gibi olası sorun nedeniyle kısa süreli İHA pilotunun

kontrolünden çıkarak ön tanımlı görev planına göre uçuşu sürdürebilen ve yeni-

den pilot kontrolüne alınabilen İHA sistemleri, otonom sistem olarak değerlendi-

rilmemekteydi (İHA talimatı taslağı-1 m.4/1-t).