Sayi126

Osmanlı Devleti’nde Marka Hukukunun Gelişimi

388

tescil edilmemiştir.

İtalyan tebaasından bir girişimcinin tırpan ve ot

biçmeye mahsus aletler üzerindeki kılıç resmi ile sırma teller üzerine

konulmak üzere belirlenen aslan resmi de Zabtiye Nezareti tarafından

mahzurlu bulunarak marka olarak kabul edilmemişlerdir.

Zabtiye Nezareti’nin marka başvurularını değerlendirirken temel

kıstası bir markanın gerçekten siyasi anlam taşıyor olması ya da siyasi

anlam yüklenebilecek müphem bir mahiyette olmasıydı. Tabi olarak

müphemlik kavramı görecelidir, başvurunun yapıldığı dönem, numu-

neleri inceleyen uzmanların görüş ve tecrübeleri, kavramı oldukça ge-

niş bir çerçevede değerlendirme ihtimalini ortaya çıkarabilmekteydi.

Bu durum ülke ticaret ve sanayisinin gelişmesi için çalışan Ticaret Ne-

zareti ile ülke güvenliğini düşünen Zabtiye Nezareti’ni karşı karşıya

getirecek boyutlara ulaşmıştır.

Ticaret ve Sanayi Nezareti’ne göre, marka başvuru sürecinde

numunelerin Zabtiye Nezareti’ne gönderilmesi Alamet-i Farika Ni-

zamnamesinin ikinci maddesinin uygulanması için bir usul olarak

belirlenmişti. Fakat Zabtiye Nezareti’nin oluşturduğu inceleme komis-

yonu, incelediği numunelerin birçoğunu alelade bir resim veya şekil

sebebiyle, herhangi bir gerekçe belirtmeksizin mahzurlu buluyordu.

Bu sebeple yabancı menşeili ve birçok ülkede tescil edilen ünlü bir

marka Osmanlı Devleti’nde, ticari hayatın dışında bırakılabiliyordu.

Fabrikatörler yıllarca aynı markayı kullanmaları sebebiyle ticari ha-

yatta tanındıkları, ayırt edici özellik kazanan işaretlerini adeta kötü

bir maksat veya “

garaz-ı siyasi”

amacıyla kullanıyormuş gibi muamele

görme tehlikesiyle karşılaşabiliyorlardı. Bu muamele sebebiyle fabri-

katör ve sanayicilerle muhatap olan Ticaret ve Sanayi Nezareti, birçok

şikâyet ile uğraşmak zorunda kaldığı gibi başvuru sahipleri tarafın-

dan adeta Osmanlı Devleti’nde ticaret ve sanayinin gelişmesinde bir

engel olarak algılanıyordu. Bu bakımdan Ticaret ve Sanayi Nezareti,

Zabtiye Nezareti’nin markaları değerlendirirken daha dikkatli olma-

sını ve en azından mahzurlu gördüğü numuneler için bir gerekçe ha-

zırlayarak başvuru sahibinin bilgilendirilmesini talep etmiştir.

Buna

BOA, DH. İD, Dosya No: 225, Gömlek No: 5, 10.Za.1332.

BOA, BEO, Dosya No: 785, Gömlek No: 58842, 15.Z.1313. Başbakanlık Osmanlı

Arşivi’nde reddedilen marka tescil başvuruları ile ilgili oldukça fazla örnek bu-

lunmaktadır.

BOA, BEO, Dosya No: 785, Gömlek No: 58842, 15.Z.1313.