Sayi126

TBB Dergisi 2016 (126)

Tolga AKAY

389

karşın Tanzimat Dairesi, nezaretin şikâyetini değerlendirerek, baş-

vuru sahiplerinin bilgilendirilmesi mecburiyetinin olmadığına karar

vermiştir.

Siyasi ve ahlaki kaygılar dışında marka tescillerinde dikkat edi-

len diğer simgelerin başında ise Osmanlı devlet simgeleri olan arma,

tuğra, ay ve yıldız gelmekteydi. Bu simgeler özellikle Alamet-i Farika

Nizamnamesinin ilk çıktığı yıllarında, henüz kontrol mekanizması-

nın yeterli düzeyde sağlanamadığından marka olarak tescil edilmiştir.

Daha sonraki süreçte bu simgelerin özellikle sigara kutuları ve alkollü

içeceklerde kullanılmasının yarattığı rahatsızlık sebebiyle, tescilleri-

nin yasaklandığını görmekteyiz. Osmanlı sancağı, Sultaniye

gibi ke-

limeleri ihtiva eden başvurularda da aynı usul doğrultusunda hareket

edilerek ruhsat talepleri reddedilmiştir.

Buna karşın devlet simgele-

rinin özel izinlerle, fabrika, dükkân gibi mekânların kapılarına asıl-

masına müsaade edilmiştir.

Marka başvurularında yaşanan bir diğer karışıklık insan resim ve

portrelerinin, tescil edilip edilemeyeceği olmuştur. Bu konuda ağırlık

kazanan görüş, kişilerin kendi resimlerini marka olarak tescil ettire-

bilecekleri, buna karşın tanınmış kişilerin resimleri için izin alınması

gerektiği olmuştur.

Fakat bu meselede ilgili kurumların asıl yoğun-

laştığı konu padişah resimlerinin marka olarak tescil edilmemesi üze-

rine olmuştur.

Yukarıdaki tartışmalı konular dışında Ticaret ve Sanayi ile Zabti-

ye nezaretleri tarafından değerlendirilen bazı başvurulardan örnekler

Nizamnamenin 2. maddesi: “alamet-i farika ittihaz olunan resimlerin asayiş ve

adab ve ahlak-ı umumiiyeye mugayir şekilde olmaması şarttır buna muvafık ol-

mayanlar alamet-i farika ittihaz olunamaz” diye muharrer olub iş bu resimler-

den bazılarının muhazir-i meruhiye mebni kabulü hükümet-i seniyye tarafından

tecviz buyurulmadığı halde bunun esbab-ı mucibiyesini ashabına beyan etmekle

bir güna mecburiyet olmadığından müstedi-i müma-ileyh cevab itasıyla emsali

hakkında da bu vechle muamele olunması…” BOA, BEO, Dosya No: 785, Gömlek

No: 58842, 15.Z.1313.

BOA, ZB, Dosya No: 364, Gömlek No: 8, 15.Mart 1323.

BOA, DH. MKT, Dosya No: 2194, Gömlek No: 62, 18.Z.1316.

Daha Geniş bilgi için Bkz: Tolga Akay, “Osmanlı Devleti’nde Arma-i Osmânî ve

Tuğrâ-yi Hümâyûn’un Alâmet-i Farika Olarak Kullanımı”,

Kafkas Üniversitesi Sos-

yal Bilimler Enstitüsü Dergisi,

S. 9, Bahar 2012, s. 1-15.

BOA, ŞD, Dosya No: 1230, Gömlek No: 35, 13.Za.1329.

BOA, BEO, Dosya No: 3421, Gömlek No: 256537.