Sayi126

TBB Dergisi 2016 (126)

Tolga AKAY

385

rar almıştır.

Bu karar doğrultusunda Beyrutlu nal üreticisi Mehmed

Emin’in Beyrut’ta meydana getirdiği tekel girişimi ortadan kaldırıl-

mıştır.

Gümrüklerde Ortaya Çıkan Sorunlar

Alamet-i Farika Nizamnamesinin hayata geçmesinden sonra it-

halat-ihracat kapıları olan gümrüklerde de dikkat edilen hususlardan

biri ülkeye giren emtianın üzerindeki markalar olmuştur. 1871 yılına

ait ilk Alamet-i Farika Nizamnamesinin 23. maddesinde taklit emtia-

ya gümrüklerde el konulabileceği ifadesi yer almaktaydı. Buna karşın

gümrüklerde, bir ürünün taklit olup olmadığını anlayacak yeterlilikte

personel olmaması bir yana, “el konulabilecektir”

ifadesinin yarattığı

keyfiyet de gümrük işlerinin uzamasına neden olan şikâyetlere neden

olmuştur. Bu sebeple önce, ta’dil edilen 23. maddenin ilgili ifadesine,

1888 yılına ait nizamnamede yer verilmeyerek, sorumluluk, üreticilere

devredilerek mahkeme kapısı açık tutulmuştur.

Bununla birlikte Os-

manlı Devleti, gümrüklerde marka sahteciliğinin önüne geçebilmek

için 9 Mayıs 1899’dan itibaren, emtiası gümrüğe gelen marka sahiple-

rinden, markalarının kendilerine ait olduğunu ispat edecek birer nu-

mune alınmaya başlanmıştır. Bu numuneler ise –eğer marka Osmanlı

Devleti’nde tescil edilmiş ise- ancak Ticaret ve Nafia Nezareti’nden be-

lirli bir harç karşılığı alınabiliyordu. Doğal olarak bu durum prosedür

artışı anlamına geldiği için şikâyet konusu olmuştur.

Gümrüklerde karşılaşılan sorunların bir diğeri, ithal emtia üzerin-

deki markaların Osmanlı siyasal ortamı ve sosyal yapısına uygun bulun-

maması sonucu, el konulma veya imha edilmesiyle karşı karşıya kalma-

sıydı. Fakat bu prensibin çoğu zaman siyasal ortam ile ilgili ve göreceli

olduğu söylenebilir. Örnek olarak 93 Harbinden sonra ülke gündemin-

BOA, ŞD, Dosya No: 1230, Gömlek No: 35, 13.Za.1329.

23. madde: “…kaffe-i ma’mulat ve eşya-yı dahiliye ve ecnebiye gümrüğe vüru-

dunda rüsumat aidareleri taraflarından tevkif olunabilir…” BOA, HR. HMŞ. İŞO,

Dosya No: 94, Gömlek No: 23, 27.T.1327.

23. madde: “…bir memleket ismine olarak alâmat-ı mukallide ile rüsumat idarele-

rine eşya-yı mâmule vürudunda eğer memalik-i Osmaniye’nin diğer bir mahalin-

de taklid kılınmış ise tamgalarına taklid edilmiş olan mâmulatın âmilleri istedik-

leri zaman ikame-i dava etmek üzere ol eşyanın müruruna mümanaat olunmaya-

cak…” BOA, HR. HMŞ. İŞO, Dosya No: 94, Gömlek No: 23, 27.T.1327.

BOA, ŞD, Dosya No: 1214, Gömlek No: 2, 09.S.1326.