423 / 545
422
Küresel Dünya’da ve Türkiye’de Çocuk İşçiliği: Uluslararası ve Ulusal Yasal Düzenlemeler ...
bir olgu değildir. Hatta aileler eğitim bedava bile olsa çocukların çalış-
ması ile okula gitmesi arasındaki fırsat maliyetini karşılaştırmaktadırlar.
- geleneksel görüşlere egemen olan görüşe göre kızları eğitimine
yatırım yapmaktansa işe göndererek yetişkin yaşamına hazırlamak
daha iyidir;
- yukarıdaki faktörlerin bir sonucu olarak, çocuklar büyük kitleler
halinde vasıfsız işgücü piyasasına erkenden girmek zorunda kalmak-
tadır. Bu çocuklar çoğunlukla tahsilsizdirler ve yaşamları boyunca da
böyle kalırlar ve onların temel eğitim altyapı eksiklikleri onları yetiş-
kinliklerindeki iyi bir çalışma hayatı için becerilerini geliştirmeye ve
olanaklarını arttırmaya çabalarlar.
B) Talep Yönünden
ILO’ya göre, ailelerin kendisi başat etmendir. Çok sayıda çocuk,
ailenin geçinmek için bağımlı olduğu aile işletmelerinde ücretsiz
çalıştırılır
(çiftlikler, kayıt dışı atölyeler, vb.). Pek çok ulusal yasa ve
düzenleme ile 138 sayılı Sözleşme gibi uluslararası ölçütler bu gibi is-
tisnalara izin verir. Ancak, aile işletmelerinde bile çocuklar ciddi sağ-
lık ve güvenlik risklerine açıktır.
30
Bu savın ardında çocuk işçiliğinin
daha çok azgelişmiş ülkelerde olduğu yatmaktadır. Oysa UNICEF’e
göre, çalışan çocukların büyük çoğunluğu gelişmekte olan ülkelerde
yer almasına rağmen, çocuklar rutin olarak tüm ülkelerde çalışmak-
tadır. Sanayileşmiş ülkelerde çok az insan okuldan önce bir ya da iki
saat gazete dağıtımı yapan çocukların istihdamına çocuk işçiliğinin
bir sömürü biçimi olarak bakmaktadır. Bu gerçekliğe rağmen bu iş için
çocuğa normal erişkinlere oranla çok daha az ücret ödenmektedir. Ge-
nellikle böyle bir iş çocuğun ilgi alanına göre ‘gerçek dünyanın’ iş ve
ticaret deneyimini kazanması için teşvik edilmektedir.
31
Çocuk işçilerin yetişkinlerle kıyaslanmasında en yaygın açıklama-
lar düşük maliyet ve (küçük parmaklar gibi) eşsiz yetilerdir. Endüst-
rinin tamamının yaşayabilirliğinin çocuk işçiliğine bağlı olduğu ileri
sürülür. Bu savın sonucu olarak küreselleşme ve dünya piyasalarında
belli mallarda artan rekabetin sonucunda çocuk işçiliği olgusunun ar-
30
ILO, a.g.e., s. 26.
31
UNICEF, a.g.e., s. 18.