22 / 457
21
TBB Dergisi 2017 (130)
Volkan MAVİŞ
lendirildi. Örneğin, kara savaşları bakımından ilk kodifikasyon çalış-
ması olan Lieber Kanunu’nda ırza geçme, ordu disiplinine karşı bir
suç olarak yer almıştı.
31
Yani ilkeler insan haklarından ziyade savaş
kuralları temelinde oluşturulmuştu. Öte yandan belirtmek gerekir ki,
ırza geçme suçunun yaptırımı olarak idam cezasının öngörülmesi cin-
sel şiddetin uluslararası alandaki farkındalığının artmasına ön ayak
olmuştur.
Cinsel şiddeti yasaklamaya yönelik bir diğer girişim de IV. Lahey
Sözleşmesi ile ortaya çıkmıştır. 1907 yılında imzalanan Sözleşme, sa-
vaşlarda uyulması gereken kurallara ilişkin hükümler içerir. IV. La-
hey Sözleşmesi, doğrudan ırza geçme ve diğer cinsel şiddet hallerini
yasaklayan hükümler içermemektedir. Sözleşme savaş sırasında “aile
onuruna” saygı gösterileceğini belirtmekle yetinmiştir.
32
Yani kadın,
belirli bir statüye sahip kılınmamış, kamusal alanın dışındaki bir obje
olarak değerlendirilmiştir.
33
Yine “onur” kavramının kullanılmasının
geleneksel anlayış olan kızlık ve bakirelik olgusuna dayandığı belir-
tilmektedir.
34
Cinsel şiddetin uluslararası alanda cezalandırılabilir hale gelmesi
için II. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar beklemek gerekmiştir. Nürn-
berg Statüsü, cinsel suçlarla ilgili hiçbir hüküm sevk etmemiştir. Hiç
şüphesiz cinsel şiddet fiilleri, statüdeki insanlığa karşı suç tanımında
belirtilen “diğer insanlık dışı davranışlar” kapsamında değerlendiri-
lebilirdi. Buna karşılık Mahkeme, cinsel suçların hiçbirisini cezalan-
dırma yoluna gitmemiştir.
35
Nürnberg Mahkemesi’nin Fransız savcısı
31
Lieber Kanunu, 24.04.1863,
www.icrc.org/ihl/INTRO/110,(Erişim Tarihi:
10.10.2016), mad. 44. Belirtelim ki burada “ırza geçme suçu”nu kasıtlı olarak kul-
lanıyoruz. Zira uluslararası metinlerde kullanılan “rape” kelimesi cinsel saldırı
suçunu karşılamamaktadır. Irza geçme ifadesini doğru bulmasak da terminolojik
olarak daha uygun olduğundan kullanmayı tercih ediyoruz.
32
IV. Lahey Sözleşmesi, 18.10.1907,
www.icrc.org/ihl/INTRO/195, (Erişim Tarihi:
10.10.2016), mad. 46.
33
Mitchell, s. 237. Kadının konumunu belirleyen kamusal – özel alan ayrımına iliş-
kin açıklamalar için bkz. Türkan Yalçın Sancar, Türk Ceza Hukukunda Kadın,
Seçkin Yay., Ankara 2013, s. 46-49.
34
Inger Skjelsbaek, The Political Psychology of War Rape: Studies From Bosnia and
Herzegovina, Routledge Press, New York 2012, s. 74.
35
Alison Cole, “International Criminal Law and Sexual Violence: An Overview”,
in Rethinking Rape Law: International and Comparative Perspectives, Routledge
Press, New York 2010, s. 48, 49; Olgun Değirmenci
,
“Uluslararası Suç Olarak Ka-
dına Karşı Cinsel Şiddet Eylemleri”,
TBBD
, S. 89, 2010, s. 53.