133

296

Üreme Hakkına İlişkin Tıbbi Müdahalelerde Rıza

da, çiftlerin çocuk özlemini dindirmeyi amaçlayan tıbbi müdahaleler

amaçlanmaktadır. Özellikle II. Dünya Savaşı ve Kore Savaşı’nda uy-

gulanmaya başlandığı için savaş döllenmesi olarak adlandırılan geniş

anlamda ÜYTE uygulamalarında, cinsel ilişki olmaksızın erkek tara-

fından alınan sperm ile kadına ait yumurta yapay yollarla döllendiril-

mektedir.

Üremeye Yardımcı Tedavi Uygulamaları Hakkındaki Yönetmelik

gereğince, hukuka uygun ÜYTE yöntemleri için aranan koşullar, ho-

molog döllenme ile karşı cinsteki çiftlerin çocuk sahibi olamamaları-

dır. Ayrıca yönetmelik gereğince, bu uygulamanın yönetmelikte nitel

ve nicel özellikleri belirlenen bir ÜYTE merkezinde, birim sorumlusu

olabilecek yeterliliğe sahip bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanı ta-

rafından gerçekleştirilmesi gerekir.

Hukukumuzda heterolog döllenme, yani evli çiftler dışında üçün-

cü bir kişiye ait sperm ya da yumurta kullanılması olanak dışıdır. Evli

olmayan kişilerden yazılı rızaya dayanarak, insan kökenli biyolojik

maddelerin alınması, aşılanması ve aktarılmasına dair Türk Medeni

Kanunu’nun 23/3. maddesine göre tanınan hakka yönetmelikle engel

olunmaması gerekir. Gerçekten de, kanunlar arasındaki hiyerarşiye

göre yönetmelik, kanuna aykırı olamaz. Kaldı ki, Anayasamızın 10.

maddesinde yer alan “ kanun önünde eşitlik ilkesi”, 2. maddede yer

alan devletin “ … sosyal hukuk devleti” niteliğinin bir yansımasıdır.

Hukuk devletinde, aynı koşulları taşıyan kişiler yasa önünde eşittir.

Nasıl ki evli çiftler üreme hakkına sahip ise, bekâr çiftlerin de anne

baba olma hakları vardır. Ayrıca heterolog döllenme yasağı aynı za-

manda Biyotıp Sözleşmesi’nde vurgulanan “ayrımcılık yasağı ilkesi”

ile de çelişmektedir.

Çocuk sahibi olamayan evli çiftler için izin verilen ÜYTE uygula-

malarından tutukluluk ya da hürriyeti bağlayıcı cezaya mahkûm olan

kişiler ile aralarında mekânsal mesafe bulunan doğal yollarla üreme

yeteneğine sahip olduğu halde çocuk sahibi olamayanlar üremeye yar-

dımcı tedavi yöntemlerinden yararlanamayacaktır.

ÜYTE Yönetmeliği’nin 20. maddesinde, tıbbi zorunluluklar dışın-

da üreme hücreleri ve gonad dokularının saklanmasının yasak olduğu

belirtilmiştir. Aynı maddenin ikinci fıkrasına göre erkeklerde, üçüncü