134

Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları

titutional law, criminal law and civil law, current legal position for

embryonic stem cell studies in point of embryo in uterus, embryo in

vitro, legality of creating embryo for research, after the Circular of

Ministry of Health current legal status of embriyonic stem cell studi-

es are tried to be explained.

Keywords:

Embryo, Stem Cell, In Vitro, Human Dignity, Begin-

ning of Life, Regenerative Medicine, Totipotent, Embryonic, Stem

Cell Research, Convention on Biomedicine, Biolaw

I. Kök Hücre Kavramı

Kök hücre, vücudumuzdaki organ ve dokuları oluşturan, henüz

farklılaşmamış, sınırsız olarak bölünebilme ve kendisini yenileme ye-

tisine sahip hücrelerdir.

Kök hücre; henüz işlevsel olarak farklılaşma-

mış, ancak çok sayıda farklılaşmış hücre üretme potansiyeline sahip

olan, çoğalma yeteneği bulunan, kendini yenileyebilen, hasar görmüş

dokuları tamir edebilen ve hatta yeni bir canlı yaratma potansiyeline

sahip hücreler olarak tanımlanmaktadır.

Kök hücre, giderek azalan farklı doku tiplerine dönüşme yetenek-

lerine göre “totipotent”, “pluripotent”, “multipotent” ve “unipotent”

olmak üzere sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmaya göre totipotent,

döllenmiş yumurta ve bunun ilk segmentasyonlarıdır. Zira söz ko-

nusu hürce, döllenmeden itibaren 4 gün içinde, bir insan vücudunun

gelişebilmesi için gerekli olan bütün hücre tiplerine kaynaklık edebile-

cek güçtedir. Embriyon hücreleri

totipotent’ten pluripotent’e geçerler.

Burcu Kalkan Oğuztürk, Türk Medeni Hukuku’nda Biyoetik Sorunlar, Vedat Ki-

tapçılık, İstanbul 2011, s.169.

Meral Beksaç, “Kök Hücre, Ne? Nasıl? Niçin? Ne Zamandan Beri? Nereye Ka-

dar?”,

Bilim ve Teknik Dergisi

, S. 511, Haziran 2010, s. 36; Mukadder Gün, “Emb-

riyonik Kök Hücre Araştırmaları/Tedavileri ve Olası Etik Sorunlar”, Türkiye

Klinikleri, J Med Oncol-Special Topics, S. 2015, C.8/2, s. 142; Türkiye Bilimler

Akademisi Raporları, S.7, Ankara, 2005, s. 9; Şefik Görkey/Nüket Kutlay/Tamay

Başağaç Gül/Tolga Güven/Gürkan Sert/Mukadder Gün/Can Erzik, Kök Hücre

Araştırmalarının Etik ve Hukuki Boyutu, Ankara, Nisan 2009, s.13; Lale Karakoç

Sökmensüer, “Embriyonik kök hücreler ve tedavi amaçlı kullanımları”,

Hacettepe

Tıp Dergisi

, C.38, S. 1, 2007, s. 15; Kök Hücre Tedavileri Hasta El Kitabı, ISSCR

(Uluslararası Kök Hücre Araştırmaları Derneği), Ankara, 2008, s. 4; Banu Özel/

Enver Ozan/Özlem Dabak, “Embriyonik Kök Hücreler”, Türkiye Klinikleri, J

Med Sci, S. 28, s. 333; Tahir Karaşahin, “Embriyonik Kök Hücreler”,

Erciyes Üniv.

Vet. Fak. Derg.,

C.1, S. 9, 2012, s. 65.

Embriyo, yumurta ve spermin birleşmesi sonucunda meydana gelen ve ceninin

gelişiminin ilk aşaması olan hücre grubudur. İlk kez 1988 yılında elde edilen emb-