134

TBB Dergisi 2018 (134)

İpek Sevda SÖĞÜT

Sonuç olarak konuya ilişkin tüm mevzuat dikkate alındığında,

otolog bir yapı olarak kök hücrenin, yasal düzenlemelerde herhangi

bir hukuki nitelendirilmesinin yapılmadığı ve ayrı bir hukuksal değer-

lendirmeye muhtaç olduğu görülmektedir.

III. Embriyonik Kök Hücre Kavramı

Kök hücreler, işlevlerini kaybetmiş olan dokuların tamiri ve yeni-

lenmesi konusunda oldukça önemli bir işleve sahip olup, bu sayede

organ ve doku nakilleri, ilaç tedavileri ve hasta bakımları için harcanan

masraflardan tasarruf edilmesi sağlanarak, hasta ve engelli kişilerin

sağlıklarına kavuşması mümkün olacaktır. Onarımsal tıbbın kaynağı

olarak kabul edilen kök hücreler, inme, omurilik felci, diyabet, Alzhe-

imer, Parkinson gibi hastalıkların tedavisi ve önlenmesi amacıyla ger-

çekleştirilen bilimsel çalışmalarda, kalp damar ve akciğer hastalıkları,

sinir, kas iskelet sistemi ve endokrin sistemi hastalıklarında önemli yer

tutmaktadır.

Kök hücre türleri, türleri ve elde edildikleri kaynaklar yönünden

incelendiğinde, söz konusu özelliklerde değişkenlikler olduğu görül-

müştür. Bu bağlamda kök hücre türleri, elde edildikleri dokular ve

farklılaşabilme yetenekleri (plastisite

) yönünden; embriyonik kök

hücre, fetal kök hücre ve erişkin kök hücre olarak gruplandırılmaktadır.

Embriyonik kök hücre, embriyodan

in vitro

döllenme ile geliştirilen,

Hakan Hakeri, “Kök Hücre Çalışmaları ve Hukuki Boyutu”, (Kök Hücre), Türkiye

Klinikleri J Surg Med Sci, 2006, 2(43), s.79.

Beksaç, s.37-40.

Plastisite: Bozulduktan ya da yaralandıktan sonra dokuların yeniden oluşması ya

da oluşturulması. Dökmeci/Dökmeci, s.545.

In vitro yetiştirilen pluripotent hücrelere, değişikliği engelleyen kültür şartları

sağlanırsa, bu şekilde hücreler normal bir sitoplazmaya gelişmez, nidasyon ol-

gunluğuna ulaşmazlar, aksine sadece sözde embriyoid zerreleri oluştururlar. Bir

pluripotent hücre, indüklenmiş pluripotent (IPS) hücre gibi, bir blastosist ile bağ-

lantısı olmadan nidasyon olgunluğuna gelişebilecek potansiyele sahip değildir.

Sadece hücre başka bir organizmaya nakledilirse, kendini nidasyon yeterliliğine

dek farklılaştırabilir. Başka bir organizmaya nakletme, pek de bunun için gerekli

diğer şartların sağlanması olarak görülmeyebilir. Nakil sırasında pluripotent hüc-

re; organizma olarak bağımsızlığını kaybeder ve başkasının bir parçası, kimera

organizması olur. IPS hücresi dölleme yoluyla elde edilmemektedir. Bu yine de,

embriyo olarak niteleme için mecburi değildir. IPS hücre bir yumurta hücresinden

meydana gelmez. Bu da embriyo özelliğini ortadan kaldırmaz. IPS hücre bir bi-

rey olarak gelişme potansiyelinden yoksundur, burada ifade edilen şey, nidasyon

evresine bile ulaşamamasıdır. Bir tetraploid blastosist ile bağlanma yoluyla böyle