134

Yasal Belirsizlik: Embriyonik Kök Hücre Çalışmaları

Yazılı rıza üzerine insan kökenli biyolojik maddelerin alınması, aşılan-

ması ve nakli mümkündür. Ancak, biyolojik madde verme borcu altına girmiş

olandan edimini yerine getirmesi istenemez; maddî ve manevî tazminat iste-

minde bulunulamaz

.”

İnsan kökenli biyolojik madde kavramı, insan vücudu içerisinde

bulunan organ, doku ve hücre gibi maddeler ile insan vücudundan,

cerrahi müdahale ya da dış bir etkene bağlı olmaksızın kendiliğinden

ayrılan biyolojik maddeleri açıklamak amacı ile kullanılan bir terimdir.

Hayvan ya da bitkilerden elde edilen biyolojik maddeler ile bağımsız

olarak yaşam yeteneğine sahip olan mikroorganizmalar, bu kavramın

dışında kalmaktadır.

İnsan kökenli biyolojik maddelere ilişkin iç hu-

kukumuzdaki yasal düzenlemeler; 29.05.1979 tarih ve 2238 sayılı Or-

gan ve Doku Alınması, Saklanması ve Nakli Hakkında Kanun (ODNK)

ve 27.10.2010 tarih ve 27742 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yü-

rürlüğe giren, İnsan Doku ve Hücreleri ile Bunlarla İlgili Merkezlerin

Kalite ve Güvenliği Hakkında Yönetmelik olarak yer almaktadır.

İnsan kökenli biyolojik madde kavramı içinde ele alınan varlıklar,

organ, doku ve hücrelerdir.

Bu bağlamda kök hücreler de, insan kö-

kenli biyolojik madde kapsamında yer almaktadır.

İnsan kökenli biyolojik madde olarak kök hücrenin; mevzuattaki

tanımlamalar dikkate alınarak, organ veya doku, ilaç, kan veya kan

ürünü, endüstriyel olmayan ileri tıbbi ürün olarak kabul edilip edile-

meyeceğinin tespiti gerekmektedir. Böylelikle, kök hücre araştırmala-

rının tabi olacağı hukuki zemin tespit edilmiş olacaktır.

Kök hücrenin bir organ veya doku olarak değerlendirilip değer-

lendirilemeyeceğine baktığımızda, ODNK md.2’de sözü edilen organ

ve doku deyiminden, insan organizmasını oluşturan her türlü organ

ve doku ile bunların parçaları anlaşılır. Sözlük anlamına bakıldığında

ise, organ (

organ, organe, Organe

); canlı organizmaların, dolaşım, solu-

num, sindirim ve üreme gibi farklı sistemleri içinde yer alan ve vücutta

belli bir işlev görmek üzere farklılaşmış olan kısım, anatomik yapı ya

da oluşum olarak tanımlanmaktadır.

Özbilen, s.7.

Özbilen, s. 8.

Embriyonik kök hücre için, insan kökenli biyolojik madde nitelendirmesinin ya-

pılması, embriyonun hukuki statüsünün belirlenmesine bağlı olacaktır. Bu konu-

nun değerlendirilmesi ve tartışmalar için bkz. IV. Embriyonun Hukuki Statüsü.