44 / 497
KADININ KORUNMASINA İLİŞKİN
ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER VE
TÜRKİYE’NİN KONUMU
INTERNATIONAL AGREEMENTS REGARDING PROTECTION OF
WOMEN AND THE STATUS OF TURKEY
Şafak PARLAK BÖRÜ*
Özet:
Fransız İhtilâlinden bu yana kadınlar erkeklerle eşit hak-
lara sahip olabilmek için çeşitli mücadelelere girişmişlerdir. II. Dünya
Savaşı sonrası hız kazanan bu mücadele sonucu kadınların korun-
ması, ayrımcılığın ortadan kaldırılarak gerçek anlamda eşitliğin sağ-
lanabilmesi için ulusal ve uluslararası düzeyde birçok çalışma ger-
çekleştirilmiştir. Ancak, kadınların erkeklerle eşitliği prensibinin tam
anlamıyla kabul görmesinde, erkek egemen anlayışının toplumlarda
etkin olması, kültürel bakımdan ataerkil bir yapının mevcut bulun-
ması gibi durumlar önemli bir engel oluşturmuştur ve hâlâ oluştur-
maktadır.
Kadınlar insan haklarından birey olarak yararlanma hakkına
sahiptir. Ancak cinsiyet ayrımcılığı sebebiyle, özellikle eşitlik ilkesi
bakımından uluslararası belgelerde ‘kadın hakları’ ayrıca ve özellik-
le düzenlenmiştir. Bunun temel nedeni, kadınlara karşı uygulanan
eşitsiz ve ayrımcı uygulamaların önlenmesi ve kadınların toplumsal
konumlarında iyileştirme yapılması için buna gerek duyulmasıdır.
Bu konuda 1945 BM Şartı ile atılan ilk adım, yine Birleşmiş Milletler
nezdinde ortaya konulan uluslararası belgelerle, ayrıca Avrupa Bir-
liği bünyesinde yapılan çalışmalarla desteklenmiş ve geliştirilmiştir.
Özel olarak kadın haklarını düzenleyen belgelerden en önemlisi ola-
rak kabul edilen Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi
Sözleşmesi (CEDAW) hayata geçirilmiş; Türkiye’nin de taraf olduğu
Sözleşme kadınlara karşı cinsiyet sebebiyle yapılan her türlü ayrımı
yasaklayarak, taraf devletlere ayrımcılığı önleyici tedbirler alma yü-
kümlülüğü getirmiştir. Sözleşmeye ek Protokol ile de hakların ihlalin-
de başvurulabilecek denetim mekanizmaları oluşturulmuştur.
Kadınlara karşı toplumsal cinsiyet ayrımcılığının gelmiş olduğu
son nokta ise kadına yönelik şiddet olaylarında kendini gösterir. Bu
konuya Nairobi Stratejileri ile ilk defa eğilinmiş olup, devletlerin so-
mut önlemler almaya zorlanması ve daha üst bir bilinç oluşturulması-
na yönelik ihtiyacın neticesinde -Türkiye’nin de taraf olduğu- İstanbul
Sözleşmesi doğmuştur.
Ülkemizde bir taraftan uluslararası standartlara oldukça uygun
yasal düzenlemeler kendini gösterirken, diğer taraftan çağdaş top-
lumlarda asla kabul edilemeyecek bazı ayrımcılık örnekleri, hak ihlali
ve şiddet niteliği taşıyan uygulamalar görülmektedir. Bildirimizde baş-
ta anılan Sözleşmeler olmak üzere, konuya ilişkin uluslararası belgeler
*
Yrd. Doç. Dr., Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Medeni Hukuk Anabilim
Dalı Öğretim Üyesi