281 / 521
Haberleşme Özgürlüğünün Kovuşturma Evresinde Sınırlandırılması
280
sa’sında duruşmaların aleniliği bir hak olarak düzenlenmiştir.
107
Aleni
duruşma; herkesin toplumun belirli bir grubuna ait olup olmadığına
bakılmadan herhangi bir kayda tutulmaksızın mahkeme duruşmaları-
na dinleyici olarak katılmasıdır.
108
Aleniyet ilkesi ceza muhakemesinde 19. yy.da yapılan reformlar-
la getirilmiştir.
109
Ceza muhakemesinin gizli yapılması yoğun insan
hakları ihlallarine yol açtığı için liberalizmin de etkisiyle Aydınlanma
Dönemi düşünürleri duruşmaların halka açık yapılması gereğini sa-
vunmuşlardır.
110
Muhakemenin halkın girebileceği yerlerde yapılmasını, muha-
keme tutanaklarının halka açıklanabilmesini ve hükmün de açık du-
ruşmada verilmesini içeren aleniyet ilkesi ceza muhakemesinin şekli
107
Bkz. İnsan Hakları Evrensel Bildirisi mad. 10:
“Herkesin, hak ve yükümlülükle
rinin belirlenmesinde ve kendisine herhangi bir suç isnadında bağımsız ve yansız bir
mahkeme tarafından tam bir eşitlikle, hakça ve kamuya açık olarak yargılanmaya hakkı
vardır.”
, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi mad. 6/1:
“Herkes, gerek medeni hak
ve yükümlülükleriyle ilgili nizalar, gerek cezai alanda kendisine yöneltilen suçlamalar
konusunda karar verecek olan, yasayla kurulmuş bağımsız ve tarafsız bir mahkeme ta
rafından davasının makul bir süre içinde, hakkaniyete uygun ve açık olarak görülmesini
istemek hakkına sahiptir. Hüküm açık oturumda verilir; ancak, demokratik bir toplumda
genel ahlak, kamu düzeni ve ulusal güvenlik yararına, küçüklerin korunması veya da
vaya taraf olanların özel hayatlarının gizliliği gerektirdiğinde, veya davanın açık otu
rumda görülmesinin adaletin selametine zarar verebileceği bazı özel durumlarda, mah
kemenin zorunlu göreceği ölçüde, duruşmalar dava süresince tamamen veya kısmen
basına ve dinleyicilere kapalı olarak sürdürülebilir”,
BM Medeni ve Siyasal Haklar
Sözleşmesi mad. 14/1:
“Herkes mahkemeler ve yargı yerleri önünde eşittir. Herkes,
hakkındaki bir suç isnadının veya hak ve yükümlülükleri ilgili bir hukuki uyuşmazlığın
karara bağlanmasında, hukuken kurulmuş yetkili, bağımsız ve tarafsız bir yargı yeri
tarafından adil ve aleni olarak yargılanma hakkına sahiptir. Davayı izleyenler ve basın
mensupları, demokratik bir toplumdaki genel ahlak, kamu düzeni (ordre public) veya
ulusal güvenlik nedeniyle veya tarafların özel yaşamlarının menfaatinin gerektirmesi
halinde veya mahkemenin görüşüne göre aleniliğin adaletin gerçekleşmesine zarar vere
ceği özel şartların kesinlikle gerektirdiği ölçüde, duruşmalardan tamamen veya kısmen
çıkarılabilir; ancak bir ceza davasında veya hukuk davasında verilen hüküm, gençlerin
menfaati veya aile uyuşmazlıkları veya çocuğun velayeti ile ilgili davalar aksini gerek
tirmedikçe aleni olarak tefhim edilir.”,
T. C. Anayasası mad. 141/1:
“Mahkemelerde
duruşmalar herkese açıktır. Duruşmaların bir kısmının veya tamamının kapalı yapıl
masına ancak genel ahlâkın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hallerde
karar verilebilir.”
108
Yokuş Sevük, s. 749.
109
Yokuş Sevük, s. 747.
110
Öztürk, Erdem, Özbek, s. 153.