391 / 529
Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü
390
sahiptir…”
Türk Medeni Kanun
2
madde 23;
“Kimse, hak ve fiil ehliyetle�
rinden kısmen de olsa vazgeçemez. Kimse özgürlüklerinden vazgeçemez veya
onları hukuka ya da ahlâka aykırı olarak sınırlayamaz…”
Yasalarca güven-
ce altına alınan kişilik haklarımızın en önemlilerinden biri de insanın
maddi ve manevi varlığını sürdürebilmesi için gerekli olan Anayasa
madde 56’da düzenlenen sağlık hakkıdır.
Dünya Sağlık Örgütü(WHO), sağlığı
“sadece hastalıklardan ve mik�
roplardan korunma değil, bir bütün olarak fiziki, ruhi ve sosyal açıdan iyi
olma hali”
olarak açıklar
3
. Bu tanıma uygun olarak hukuk süjesi bire-
yin, haklarını kullanabilmesi, yükümlülüklerini yerine getirebilmesi
ve toplumu oluşturabilmesi için sağlıklı olması gerekecektir. Bir diğer
ifade ile birey, sağlığını tehdit eden faktörlerin etkisiz hale getirilmesi
için vücut bütünlüğüne rızasıyla müdahalede bulunma hakkını heki-
me vermektedir.
Kişi, sahip olduğu haklar üzerinde tasarrufta bulunabilme hakkı-
na sahiptir. Ancak yaşam, sağlık, vücut tamlığına yönelik olan hakla-
ra karşı müdahaleler temelde yasak olmakla birlikte kanunlar, kişinin
vücudu üzerinde tasarrufta bulunma hakkını ancak sınırlı bir biçimde
kabul etmiştir
4
. Anayasa madde 17/2’ye göre;
“Tıbbi zorunluluklar ve
kanunda yazılı haller dışında kişinin vücut bütünlüğüne dokunulamaz; rı�
zası olmadan bilimsel ve tıbbi deneylere tabi tutulamaz.”
Tıbbi müdahale
kişinin vücut tamlığına yönelik bir eylem olsa bile belli şartların varlı-
ğı halinde kişilik haklarına saldırı sayılmaz ve ceza hukuku açısından
yaptırıma tabi tutulmaz.
Çalışmamızda, tıbbi müdahale kavramı ve şartları; aydınlatma-
nın kavram ve kapsam olarak açıklanıp aydınlatma yükümlülüğünün
yasal dayanakları, sınırı, tamamen ortadan kalktığı, daraldığı ve ge-
nişlediği haller; aydınlatma yükümlülüğünün kimde olduğu, aydın-
latılacak kişi, zaman, tarz, şekil ve ispat hususlarında incelemelerde
bulunulacak olup değerlendirmeler yapılacaktır.
2
22.11.2001 Tarih ve 4721 sy. Kanun ile (RG Tarih: 08.12.2001, S. 24607 ) kabul edil-
miştir.
3
Sağlığın tanımı; Web:
http://tr.wikipedia.org/wiki/Sa%C4%9Fl%C4%B1%C4%9F%C4%B1n_tan%C4%B1m%C4%B1 Erişim Tarihi 02.12.2009.
4
Yenerer Çakmut, Özlem, Tıbbi Müdahaleye Rızanın Ceza Hukuku Açısından İn-
celenmesi, Legal Yayıncılık, İstanbul 2003, sayfa 19-138 ve devamı.