397 / 529
Tıbbi Müdahalelerde Hekimin Aydınlatma Yükümlülüğü
396
III. Aydınlatma Yükümlülüğünün Yasal Dayanakları
Tıbbi müdahalenin hukuka uygun olabilmesi için hastanın aydın-
latılmış ve sonucunda rıza alınmış olması gerekmekte olup bu, 1219
Sayılı Tababet ve Şuabatı Sanatlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun mad-
de 70’de yer alan;
“… Tabipler, diş tabipleri ve dişçiler yapacakları her nevi
ameliye için hastanın, hasta küçük veya tahtı hacirde ise veli veya vasisinin
evvelemirde muvafakatini alırlar…”
hükmü içermekte olup rızanın alın-
ması için hekimin hastayı aydınlatması gerektiği belirtilerek aydınlat-
ma yükümlüğüne yer verilmiştir.
Aydınlatma yükümlülüğüne ilişkin, 4721 Sayılı Türk Medenî Ka-
nunu madde 23
27
ve 24
28
, Hasta Hakları Yönetmeliği madde 15
29
’de
hukuki dayanak teşkil edecektir. Ayrıca İnsan Hakları ve Biyotıp
Sözleşmesi
30
’nin 5. maddesine göre;
“sağlık alanında herhangi bir mü�
dahale, ilgili kişinin bu müdahaleye özgürce ve bilgilendirilmiş bir şekilde
muvafakat etmesinden sonra yapılabilir.”
Tıbbi Deontoloji Nizamnamesi
madde 14/2’e göre;
“… Tabip ve diş tabibi hastasına ümit vererek teselli
eder. Hastanın maneviyatı üzerinde fena tesir yapmak suretiyle hastalığın
artması ihtimali bulunmadığı takdirde, teşhise göre alınması gereken tedbirle�
rin hastaya açıkça söylenmesi lâzımdır…’’
Aydınlatmanın hastanın rızası
alınmadan önce işlemi hukuka uygun hale getirmesi için yapılmış ya-
sal dayanaklardır.
27
TMK m. 23:
“Kimse, hak ve fiil ehliyetlerinden kısmen de olsa vazgeçemez.”
28
TMK m. 24: “Hukuka aykırı olarak kişilik hakkına saldırılan kimse, hâkimden,
saldırıda bulunanlara karşı korunmasını isteyebilir.
Kişilik hakkı zedelenen kimsenin rızası, daha üstün nitelikte özel veya kamusal
yarar ya da kanunun verdiği yetkinin kullanılması sebeplerinden biriyle haklı kı-
lınmadıkça, kişilik haklarına yapılan her saldırı hukuka aykırıdır.”
29
HHY m. 15
: ‘‘Hasta; sağlık durumunu, kendisine uygulanacak tıbbi işlemleri, bunların fay�
daları ve muhtemel sakıncaları, alternatif tıbbi müdahale usulleri, tedavinin kabul edilmeme�
si halinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçları ve hastalığın seyri ve neticeleri konusunda
sözlü veya yazılı olarak bilgi istemek hakkına sahiptir. Sağlık durumu ile ilgili gereken bilgi�
yi, bizzat hasta veya hastanın küçük, temyiz kudretinden yoksun veya kısıtlı olması halinde
velisi veya vasisi isteyebilir.Hasta, sağlık durumu hakkında bilgi almak üzere bir başkasına
da yetki verebilir. Gerek görülen hallerde yetkinin belgelendirilmesi istenilebilir.
Hasta, tedavisi ile ilgilenen tabip dışında bir başka tabipten de sağlık durumu hakkında
bilgi alabilir.’’
30
Bu Sözleşme, Türkiye Cumhuriyeti tarafından 4 Nisan 1997 tarihinde imzalanmış;
Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından da 03.12.2003 tarihinde onaylanmış ve buna
dair Kanun,
“Biyoloji ve Tıbbın Uygulanması Bakımından İnsan Hakları ve İnsan Hay�
siyetinin Korunması Sözleşmesi: İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesinin Onaylanmasının
Uygun Bulunduğuna Dair Kanun”
ad ve 5013 Kanun numarası ile 9 Aralık 2003 tarihli
ve 25311 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanarak aynı tarihte yürürlüğe girmiştir.