121 / 521
Ulusararası Ticaret Anlaşmalarının Sosyal Hükümleri
120
DEĞERLENDİRME VE SONUÇ
Çalışmamızda incelenen serbest ticaret anlaşmalarının sosyal hü-
kümlerinde farklı düzenlemelere yer verildiği görülmektedir. Kuzey
Amerika Serbest Ticaret Anlaşması/Çalışma İşbirliğine Dair Kuzey
Amerika Anlaşması (NAFTA/NAALC) taraf devletlerin ulusal iş hu-
kuku mevzuatında çalışma normlarını belirlemelerini ve uyuşmaz-
lıkların kendi yargı mercilerinde çözümlenmesini öngörmektedir.
Anlaşmada, ortak normlar yerine taraf ülkelerde çalışanların hak ve çı-
karlarının korunmasını öngören ve mevzuat ve uygulamalarıyla geliş-
tirmeleri öngörülen çalışma ile ilgili ilkeler belirlenmiştir. Güney Ame-
rika Ortak Pazarı (MERCOSUR) Kurucu Andlaşması’na ekli Çalışma
ve Sosyal Bildirisi’nde âkit taraflarca Uluslararası Çalışma Örgütü’nün
temel sözleşmelerinin onaylanması ve bu şekilde çatışan iş hukuku
mevzuatlarının birbirleriyle uyumlu hale getirilmesi öngörülmekte-
dir. Ortak pazarı paylaşan ülkelerin, birbirlerinin iş hukuku mevzu-
atından daha avantajlı bir mevzuata sahip olmaması ve mukayeseli
üstünlük sağlamaması, iş hukuku kurallarının uyumlu hale getirilme-
siyle sağlanmaktadır. Dominik Cumhuriyeti – Orta Amerika Serbest
Ticaret Anlaşması’nın (CAFTA-DR) ve çalışmamızda incelenen ikili
serbest ticaret anlaşmalarının sosyal hükümlerinin ortak özellikleri:
taraflarca
öncelikle Uluslararası Çalışma Örgütü üyesi olmaktan do-
ğan yükümlülüklerini ve Temel Haklarla İlgili UÇÖ İlkeleri Bildirgesi
çerçevesindeki taahhütlerinin teyit edilmesi ve örgütlenme, sendika ve
toplu pazarlık hakkı, her ne şekilde olursa olsun zorla ya da zorunlu
çalıştırmanın ve en kötü koşullarda çocuk işçiliğinin yasaklanması ve
ortadan kaldırılması, asgari çalıştırma yaşı, asgari ücret, çalışma süre-
leri ve iş sağlığı ve güvenliği bakımından uygun çalışma koşullarıyla
ilgili iş hukuku kurallarını ticareti etkilemeyecek şekilde ve etkili bir
biçimde uygulanmasının kabul edilmiş olmasıdır. Bu ilkelerden tica-
reti veya yatırımları teşvik etmek amacıyla feragat edilmesi ya da bir
kısıtlama getirilmesi, sosyal hükümlerin ihlâli anlamına gelmektedir.
Anlaşmaların sosyal hükümlerinde yer verilen normlar, genellikle
örgütlenme, sendika ve toplu pazarlık hakkı, zorla ya da zorunlu çalış-
tırmanın yasaklanması, en kötü koşullarda çocuk işçiliğinin yasaklan-
ması ve ortadan kaldırılması ve ayrımcılığın kaldırılması konularında
çalışma yaşamında temel haklarla ilgili UÇÖ normları ile asgari ücret,
çalışma süreleri ve iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin teknik normlar üze-