189 / 537
Karayoluyla Eşya Taşıma Sözleşmesinin Hukukî Niteliği ve ...
188
rında hak sahibi olarak belirlenen kimseye sağlanmasıdır”
94
. Kararlaştırılan
eşyanın bir yerden başka bir yere, tam ve sağlam olarak nakledilmesi
ve gönderilene teslim edilmesi, gerçekleşmesi tesadüfî bir sonuç de-
ğildir, gerçekleşmesi amaçlanan bir sonuçtur. Nihayet, eser ve taşıma
sözleşmelerinde, yüklenici ve taşıyıcı, kendi yönetimleri altında üçün-
cü kişilerden yardım alarak iş görme sonucunun gerçekleşmesini sağ-
layabilmektedir (TBK. m. 471/3; TTK. m. 879). Bu nedenlerle, eşya
taşıma sözleşmesinin, sonuç rizikosunun yüklenilmesi bakımından,
vekâletle bağlantısının kesildiği; eser sözleşmesine yaklaştığı sonucu-
na ulaşılmıştır.
Doktrinde, kara yoluyla eşya taşıma sözleşmesinin sona ermesi
bakımından, ifa safhasında gelinen zaman noktasının gerekli kıldığı
hakkaniyet ölçüsünde, sona ermenin geçmişe ve geleceğe etkileri he-
sap edilerek, dönme ve fesih kurumlarından dönüşümlü olarak ya-
rarlanılması gerektiği savunulmuştur. Hatta sırf bu nedenle, taşıyıcı-
ya hapis hakkı tanındığı ifade edilmiştir
95
. Türk Ticaret Kanunu’nun,
“Gönderen tarafından fesih”
başlıklı hükmünde,
“Gönderen taşıma söz-
leşmesini her zaman feshedebilir”
denilmiş olması, bu görüşü sağlamak-
tadır (TTK. m. 865/1). Taşıma sözleşmesinin sona ermesi bu çalışma
konusunun dışında kalmasına rağmen, hakkaniyet ilkesine binaen
dönme ve fesih kuramlarından dönüşümlü olarak yararlanılması, arsa
payı karşılığı kat yapım sözleşmesinin sona ermesini anımsatmakta-
dır. Esasen gerek taşıma, gerek arsa payı karşılığı kat yapım sözleş-
mesi, ani edimli sözleşmeler olduğu üzere, eserin imal edilmiş veya
taşımanın icra edilmiş kısmı kısmî ifa teşkil etmez
96
. Ancak taşıyıcının
varma yerine yaklaşmış olması durumunda, taşıma sözleşmesinin
geçmişe etkili sona erdirilmesi adalet duygusunu ne kadar zedeliyor-
sa; yüklenicinin inşaatı tamamlamaya yaklaşmış olması durumunda,
arsa payı karşılığı kat yapım sözleşmesinin geçmişe etkili sona erdi-
rilmesi de adalet duygusunu o kadar zedelemektedir
97
. Dolayısıyla,
94 Kaya, CMR-II, s. 242.
95 Thaller, s. 427, dpn. 1.
96 Eser sözleşmesi yönünden bkz. Yavuz/Acar/Özen, s. 479; Aral, s. 316; Zevkliler/
Gökyayla, s. 359.
97 Arsa payı karşılığı kat yapım sözleşmesinin kural olarak ani edimli olduğu; ancak
sona ermesinde, eser sözleşmesine ilişkin hükümlerin (TBK. m. 482-486) doğru-
dan uygulanmasının tereddütlere yol açtığı yönünde bkz. Yavuz/Acar/Özen, s.
486, 495. Ayrıca bkz. Resioğlu Safa, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul,