139 / 465
Yaşama Hakkı
138
GİRİŞ:
İnsan, hem biyolojik hem de toplumsal bir varlıktır. Tüm canlı var-
lıklar gibi onun da yaşamını sağlayan bir organizması yani canlı bir
bedeni vardır. İnsanın, birey olarak bir kişiliği vardır. Bu kişilik hem
insani hem de hukuki açıdan bir değer taşır. Doğal olarak bir insan,
fiziksel, biyolojik, moral ve entelektüel yönlerden kuruludur.
Yaşama hakkı, hem insan haklarının temelini oluşturması açısın-
dan önemlidir, hem de insan hakları anlayışındaki tarihsel gelişim
sürecinin izlenmesi açısından ölçüt alınabilecek bir haktır. Çağdaş
demokrasilerde özgürlüklerin sahip olduğu ayrıcalıklı konuma bakıl-
dığında günümüzde rejimin demokratik niteliğinin bireylere sağlanan
özgürlüklerin serbestîsi ile yakından ilgili olduğu görülmektedir.
Yaşama hakkı, en temel haktır. Bu hak karşısında diğer haklar
türev, ikincil haklar konumundadır. Diğer tüm hakların kullanımı ve
varlığı bu hakka bağlıdır. Bu yönüyle yaşama hakkı mutlak bir haktır.
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde (AİHS) yaşama hakkı dokunul-
maz haklar ya da hakların sert çekirdeğini oluşturmaktadır.
Bu çalışmada yaşama hakkı AİHS ve Türk hukuku kapsamında
ele alınmıştır. Bu bağlamda yaşama hakkının konusu önemi ve istisna-
ları ile yaşama hakkının korunması bakımından devletin yükümlülük-
leri irdelenmiştir. Ayrıca yaşama hakkı kapsamında özellik arz eden
durumlarda incelenmiştir.
I. Yaşama Hakkı
A-Yaşama Hakkı Kavramı, Tanımı, Konusu ve Önemi
1-Yaşama Hakkı Kavramı ve Tanımı
Anayasa m.17/1, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi m. 2 ve Me-
deni ve Siyasi Haklar Sözleşmesi m. 6 insan yaşamının korunması ko-
nusunda temel bir hükme yer vermektedir. Buna göre insan yaşamı
kanunun koruması altındadır
1
. İnsan hakları Alman hukukçu Geor-
ges Jellinek’in yapmış olduğu sınıflandırmaya göre koruyucu haklar,
isteme hakları ve katılma hakları şeklinde üçe ayrılmaktadır. 1982
1
Tezcan, Durmuş-Erdem, Mustafa Ruhan-Sancakdar, Oğuz-Önok, Rıfat Murat: İn-
san Hakları El Kitabı Ankara 2010 s.89.