TBB Dergisi 103. Sayı

Yaşama Hakkı

144

1-Negatif Yükümlülük

Devlet, organları aracılığıyla, izin verilen istisnai durumlar dışın-

da bir kişinin yaşamını hukuka aykırı olarak ortadan kaldırmamalıdır.

Devlet önce öldürmeme yükümünü kendisi yerine getirmelidir. Başka

bir ifadeyle yargısız infaz yapmamalıdır. Negatif yükümlülük sadece

kasıtlı öldürme halinde değil taksirle adam öldürme eylemlerini de

içermektedir

. Başta 1995 tarihli Mc Cann/İngiltere kararı olmak üze-

re AİHM birçok kararında bunu ortaya koymuştur. Devletin yaşamı

koruma yükümlülüğü devletle organik bağ içinde olmayan herhangi

bir kişi tarafından işlenen adam öldürme eylemleri bakımından da

geçerlidir. Başka bir ifadeyle bazı durumlarda özel kişiler tarafından

işlenen öldürme eylemlerinden dolayı da devletin sorumlu tutulma-

sı mümkündür. Ayrıca 2. madde mağdurun ölmediği durumlarda da

uygulanabilir. Mahkeme 2.9.1998 tarihli Yaşa/Türkiye kararında, mağ-

durun silahla ağır biçimde yaralanması olayında yeterli soruşturma

yapılamaması nedeniyle m. 2’nin ihlal edildiğini saptamıştır. Güvenlik

güçleri tarafından m. 3’ün ihlali niteliğindeki ağır güç kullanımının söz

konusu olduğu 27.6.2000 tarihli İlhan/Türkiye kararında AİHM, yaşa-

ma hakkını tehlikeye düşüren güç kullanımının ancak özel hallerde 2.

maddenin ihlaline yol açabileceğini kabul etmiştir. Yine 1.3.2001 tarihli

Berktay/Türkiye kararında da güç kullanımının ölüme değil yalnız ya-

ralanmaya yol açması durumunda esas itibariyle m. 3’ün(işkence yasa-

ğı) ve m. 8’in(özel yaşamın korunması) uygulanması gerektiğini ancak

hal ve şartlara göre bazı özel durumlarda m. 2’nin de uygulanabileceği

sonucuna varmıştır

. Yine Mahkeme 20.12.2004 tarihli Makaratzis/Yu-

nanistan kararında, m. 2’nin hedefini ve güttüğü amacı dikkate alarak

2. madde kapsamında kullanılan kuvvetin derecesi ve türü ile bunun

arkasında yatan kasıt ve amaç gibi çeşitli faktörleri göz önünde bulun-

durarak, somut olayda polislerin kastının her ne kadar başvurucuyu öl-

dürmek olmasa da sonuçta kişinin ölmemesinin bir tesadüf eseri oldu-

ğunu vurgulamıştır. Balistik rapor incelemesi, arabada bel seviyesinde

kurşunların yol açtığı 16 delik bulunması başvurucunun yaralanma

bölgesi ve hastanede kaldığı süre dikkate alınmış polisin öldürme kastı

dışında başvurucunun sağ kalmasını yapısı itibariyle kişinin yaşamını

Çakmak, s.151.

Tezcan, Durmuş- Erdem, Mustafa Ruhan- Sancaktar, Oğuz: Avrupa İnsan Hakları

Sözleşmesi ve Uygulaması, Ankara2004 s.107-108