202 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Ahmet EROL
201
Her hukuk dalında
“mücbir sebep”
olarak nitelenebilecek, tarafla-
rın isteseler dahi önüne geçemeyecekleri, oluşunu engelleyemeyecek-
leri doğal veya yapay durumlar söz konusudur. Bu durumları etkisi
ve sonuçları itibariyle her hukuk kendi özelinde düzenleyebilir. Ancak
burada unutulmaması gereken husus, hukuk dalları değişse dahi aynı
hukuk sistemi içindeki bir hususa yönelik düzenlemenin diğer hukuk
dallarındaki aynı veya benzer hususa yönelik düzenlemeleri ile çeliş-
memesi gerekir. Hukuk sistemi tekilliği içinde özsel ve amaçsal an-
lamda bir ölçülülük ve tutarlılık beklenir. Dolayısıyla, kamu hukuku
veya özel hukuk alanında mücbir sebeplere yönelik düzenlemeleri bir-
birlerinden tümüyle bağımsız, asla birbiriyle karşılaştırılamaz düzen-
lemeler olarak algılamak ve değerlendirmek yanlış olur. Bu anlamda,
gerek kamu hukuku bağlamında Danıştay ve Yargıtay ile özel hukuk
bağlamında Yargıtay kararlarında mücbir sebep kavramına yönelik
ortaya konulan görüşlerden mücbir sebep kavramının anlamı, çerçe-
vesi, temeli, sınırları, etki ve sonuçları konusunda her hukuk alanında
yararlanılabilir. Bir başka deyişle, vergi hukukundaki mücbir sebep
konusu irdelenirken, Yargıtay kararlarından, ceza hukuku veya ticaret
hukuku alanındaki mücbir sebep durumlarında da Danıştay kararla-
rından rahatlıkla emsal olarak yararlanılabilir.
Vergi hukuku bakımından mücbir sebep; vergi mükelleflerinin,
vergi sorumlularının ve ceza muhataplarının isteseler dahi hiçbir bi-
çimde kendi çabaları ve iradeleriyle önüne geçemeyecekleri, oluşunu
ve sonuçlarını engelleyemeyecekleri doğal veya yapay durumlara
denir.
Mücbir sebep niteliğindeki olaylar deprem, sel, kasırga vb. doğal
olaylar olabileceği gibi isyan, ihtilal, savaş, genel grev gibi insana bağlı
(beşeri) olaylar
3
da olabilir
4
. Olayların mücbir sebep olarak kabul edi-
lebilmesi için, bunların bazı koşullar altında gerçekleşmiş olması gere-
kir. Bu koşullar şunlardır
5
:
Temyiz Süresini Durdurup Durmayacağı Sorunu”
,
Yalova Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi
, Yalova, 2012;1(1):43-56.
3
Biz
“beşeri”
kavramı yerine insan unsurundan kaynaklanan tüm etmenlere
“yapay”
kavramını kullanmayı yeğledik.
4
Mualla ÖNCEL, Mehmet KUMRULU, Nami ÇAĞAN, Vergi Hukuku, Turhan
Kitabevi, Ankara, 2008, s. 118.
5
M. Kamil MUTLUER, Vergi Genel Hukuku, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları,
İstanbul, 2006, s. 152.