269 / 465
İdari İşlemin İcrailiği
268
I. İCRAİLİK KAVRAMI
Kamu gücü ve kudretinin, üçüncü kişiler üzerinde ayrıca başka
işlemin varlığına gerek olmaksızın, doğrudan doğruya çeşitli huku-
ki sonuçlar doğurmak suretiyle etkisini gösterdiği işlemler icrai nite-
liktedir
1
. İdari işlemin icrailiği (caractere executoire), tek yanlılık
2
ve
hukuka uygunluk karinesinden
3
yararlanma özellikleri gibi idari işle-
min kimliğini oluşturması bakımından önemli bir unsurdur. Bu nite-
lik, idari işlemin tanımlanması bakımından doktrinde farklı terimlerle
ifade edilmektedir. İcrai işlem kavramı Fransız hukukunda decision
administrative (idari karar)
4
ve decision executoire (icrai karar) olarak
ifade edilmektedir
5
. Türk hukukunda işlemin icrailik özelliğini içer-
mesi bakımından idari karar
6
, icrai işlem
7
yanında kesin karar, etkili
karar
8
terimleri kullanılmaktadır. İlk defa Hauriou tarafından kullanı-
lan icrai karar
9
terimi de kullanılmaktadır
10
.
1
Celal Erkut, İptal Davasının Konusunu Oluşturma Bakımından İdari İşlemin
Kimliği, Ankara 1990, s.119.
2
Özel hukuktan farklı olarak idari işlemlerde irade eşitliğinden değil kamu irade-
sinin üstünlüğünden bahsedilir ve karşı tarafın rızasına bakılmaksızın idari işlem
sonuç doğurma kabiliyetini haizlerdir.
3
“Kanunilik karinesi olarak da bilinen bu karine, idarenin işlemlerin hem yasal bir
dayanağı olduğu, hem de hukuka uygun bulunduğu varsayımını ifade etmek için
kullanılan bir terimdir”, Erdoğan Bülbül, İdari İşlemlerin Yürürlükten Kaldırıl-
ması, İstanbul 2010, s.2.
4
Bu kavram geniş anlamıyla formaliteleri tamamlanmış, uygulamaya hazır olan
işlemleri; dar anlamıyla yürütülmesi kendi içinde saklı işlemler kategorisini ifade
etmektedir.
5
Erkut, İdari İşlemin Kimliği s.117.
6
Türk hukukunda genel düzenleyici işlemler, maddi anlamda idari işlemler içeri-
sinde değerlendirilirken, birel nitelikteki işlemlerin idari karar olarak adlandırıl-
dığı da görülmektedir. Metin Günday, İdare Hukuku, Ankara 2011, 10.Bs., s.123;
Lütfi Duran, İdare Hukuku Ders Notları, İstanbul 1982, s.394. Uyuşmazlık Mah-
kemesinin konuyla ilgili farklı kararları için Bkz. Bahtiyar Akyılmaz, İdari Usul
İlkeleri Işığında İdari İşlemin Yapılış Usulü, Ankara 2000, s.29, dp.23.
7
İsmail Giritli/Pertev Bilgen/Tayfun Akgüner/Kahraman Berk, İdare Hukuku,
İstanbul 2012, 5.Bs., s.884 vd.
8
A. Şeref Gözübüyük/Turgut Tan, İdare Hukuku, İdari Yargılama Hukuku, An-
kara 2012, C. 2. 5. Bs., s.305; Özay ise etkili-etkisiz işlem ayrımını, idari işlemlerin
sebepsiz olamayacağı, bütün işlemlerin en azından sebebin gereğini yerine getir-
me gibi bir etkisi olduğu gerekçesiyle eleştirmektedir, İl Han Özay, Günışığında
Yönetim, İstanbul 1996, s.309, dp.472.
9
Bu kavrama getirilen eleştiriler bakımından Bkz. Murat Sezginer, İptal Davasının
Uygulama Alanı Bakımından Ayrılabilir İşlem Kuramı, Ankara 2000, s.43, dp.126.
10
Günday, s.124.