270 / 465
TBB Dergisi 2012 (103)
Mutlu KAĞITCIOĞLU
269
İcrailik özelliği sayesinde idare, işlemin ilgilendirdiği kişilerin
rızalarını almadan sahip olduğu kamu gücüyle tek yanlı olarak hu-
kuksal sonuçlar oluşturabilmektedir. Bu yönüyle de idari işlemler özel
hukuk işlemlerinden ayrılırlar. Doktrinde, icrailik özelliği çerçevesin-
de çeşitli tanımlar yapılmıştır; İcrai işlemler;
“ … yükledikleri borçlar ve
tanıdıkları haklar ile, mevcut hukuksal düzeni değiştirmek amacıyla, idare ta-
rafından yapılan tek yanlı hukuksal işlemler
”
11
veya “…,
yönetimin tek yanlı
irade açıklaması ile hukuksal sonuç yaratan, başka bir deyişle, hukuk düze-
ninde değişiklik yapan işlemlerine, yönetsel işlemler denir... Yönetsel işlemler,
uygulanabilir işlemlerdir. Yönetsel işlemlerin icrai olma ayrıcalığı vardır
12
”
şeklinde tanımlanmışlardır.
Anayasa Mahkemesi’ne göre, yetkili idari makamların, kamu gü-
cünü kullanarak, idare işlevlerine ilişkin olmak üzere, idare hukuku
esaslarına göre aldıkları, kişiler yönünden idari alanda hak ve yüküm-
lülükler (statüler) doğuran, kesin ve uygulanabilme özelliği olan tek
yanlı irade açıklamaları idari işlemdir
13
.
Danıştay bir kararında, bir idari işlemin kesin ve yürütülmesi zo-
runlu sayılabilmesi hukuk düzeninde varlık kazanabilmesi için gerekli
prosedürün son aşamasını geçirmiş bulunmasına, başka bir idari ma-
kamın onayına ihtiyaç göstermeksizin hukuk düzeninde değişiklikler
meydana getirebilmesine, başka bir anlatımla idare edilenlerin hukuku-
nu şu ya da bu yönde etkileyebilmesine bağlı olduğunu açıklamıştır
14
.
II. İCRAİLİK-RE’SEN İCRA AYRIMI
İdari işlemin icrailik özelliği ile re’sen icra edilmesi(execution
d’office) birbirinden farklıdır. İdari işlem ilgilinin rızası olmaksızın hu-
kuki sonuçlarını doğurur. Bu onun icrailik özelliğinden kaynaklanmak-
tadır. Hukuk alanında meydana gelen bu değişikliklerin maddi alana
aktarılması bağlamında idarenin ayrıca harekete geçmesi gerekir
15
. İşte
idare kararının re’sen icrası, bir icrai kararın hukuk âleminde doğurduğu
11
Giritli/Bilgen/Akgüner/Berk, s.887.
12
A.Şeref Gözübüyük, Yönetim Hukuku, Ankara 2012, 31.Bs., s.312.
13
AYM. T. 11.12.1997, E. 1997/70, K. 1997/132.
14
Da. 3D. T. 17.10.1991, E. 1989/4241, K. 1991/26499.
15
Gerçi bazı idari işlemler sadece idareye borç yüklediği gibi bazı idari işlemlerin
doğurduğu hukuki sonuç kendiliğinden maddi alana da yansır. Örneğin ruhsat
ve izin işlemleri, Günday, s.125.