273 / 465
İdari İşlemin İcrailiği
272
İdari işlemin icrailiği, iptal davasına konu oluşturması bakımın-
dan 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu (İYUK.)’nda m.14/3-c
bendinde
“kesin ve yürütülmesi gereken işlem”
terimi şeklinde ifade edil-
mektedir. Bir idari işlemin iptal davasına konu olabilmesi için, bu iş-
lemin aynı zamanda
“etkili”, “icrai”
, İYUK’un deyimiyle,
“yürütülmesi
gereken bir işlem”
olması gerektiği belirtilmektedir.
29
. Ancak etkililiğin
üçüncü kişiler üzerinde doğan hukuki sonuçlar açısından değer ifade
ettiği, daha çok menfaat koşulunu etkilediği de belirtilmektedir
30
.
Danıştay’ın kesin ve yürütülebilir işlem tanımına ilişkin açıkla-
maları farklılık göstermektedir. Danıştay bir kararında İYUK m. 2/1-a
bendi uyarınca iptal davasının
“ön koşulu”
olarak idari işlemin kesin
ve yürütülebilir olmasını aramış, 2559 sayılı Kanun’un uygulanması
ile ilgili Başbakanlık Genelgesinin eki niteliğindeki
“2559 sayılı Yasanın
Uygulanmasında göz önünde Tutulacak Esaslar”
ın ilgili hükmünün ipta-
li istemini, bu düzenlemenin konu hakkında Başbakanlığın görüşünü
belirtmekten öte bir anlam taşımadığı, kesin ve uygulanması zorunlu
bir niteliğinin bulunmadığı nedeniyle reddetmiştir
31
. Bu karar, ilgi-
li madde hükmünün
32
yanlış yorumlandığı, işlem ile menfaat ihlali
33
arasında bir ilişki kurması nedeni ile eleştirilmiştir
34
.
29
Halil Kalabalık, İdari Yargılama Usulü Hukuku, Konya 2011, 4.Bs., s.134
30
Erkut, İdari İşlemin Kimliği, s.119.
31
Da. 5D. T. 16.12.1987, E. 1987/275, K. 1987/1789.
32
İYUK.’nun 4001 sayılı Kanun ile değişik 2. maddesinin 1. bendinin (a) alt bendin-
de idari dava türleri sayılıp tanımlanırken, iptal davaları;
“idari işlemler hakkında
yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı
iptalleri için, çevre, tarihi ve kültürel değerlerin korunması, imar uygulamaları gibi kamu
yararını yakından ilgilendiren hususlar hariç olmak üzere, kişisel hakları ihlal edilenler ta-
rafından açılan davalar”
olarak tanımlanmış iken, anılan 2. maddesinin 1. bendinin
(a) altbendi; Anayasa Mahkemesinin 10.4.1996 günlü, 22607 sayılı Resmi Gazetede
yayımlanan 21.9.1995 günlü, E:1995/27, K:1995/47 sayılı kararıyla, idari işlemlere
karşı iptal davası açabilmek için, idare hukukunun genel esaslarına aykırı biçim-
de, idari işlemin davacının “kişisel hakkını ihlal” etmiş olması koşulu getirilmesi-
nin hak arama özgürlüğünü kısıtladığı ve birçok işleme karşı dava yolunu kapat-
tığı, bu haliyle hukuk devleti ilkesiyle bağdaşmadığı gerekçesiyle Anayasanın 2.
ve 36. maddelerine aykırı bulunarak iptal edilmiştir.
33
Menfaat ihlali, kişi ile işlem arasında meşru makul ve aktüel bir alakanın olmasını
deyimler, Ramazan Çağlayan, “1982 Anayasasında Hukuk Devleti İlkesinin İdare
Hukuku Açısından Görünümü”,
Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,
Er-
zincan 1997, C. I/1, s.245–258.
34
, Celal Erkut,” İdari Davaya Konu Olabilecek Kesin ve Yürütülebilir İşlem
Kavramı
”, I. Ulusal İdare Hukuku Kongresi
(1-4 Mayıs 1990), Birinci Kitap, İdari
Yargı, Ankara 1991, s.111.